Co określa umowa o pracę?
Stosunek pracy polega na zobowiązaniu się pracownika do wykonywania określonego rodzaju pracy na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem. Pracodawca natomiast zobowiązuje się zapewnić pracownikowi wynagrodzenie za pracę. Nie można jednak mówić o stosunku pracy, jeśli nie zaistniały określone przesłanki, takie jak podporządkowanie pracownika poleceniom pracodawcy, świadczenie pracy osobiście, wykonywanie pracy za wynagrodzeniem, w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. Istotnym czynnikiem jest również powtarzalność wykonywania pracy i obciążenie pracodawcy ryzykiem prowadzonej działalności i zatrudniania osób.
Jakie są rodzaje umów o pracę?
Zgodnie z art. 25 § 1 Kodeksu pracy umowę o pracę zawiera się na okres próbny, na czas nieokreślony albo na czas określony.
Umowa o pracę na okres próbny
Umowę o pracę na okres próbny, nieprzekraczający 3 miesięcy, zawiera się w celu sprawdzenia kwalifikacji pracownika i możliwości jego zatrudnienia w celu wykonywania określonego rodzaju pracy. Ponowne zawarcie umowy o pracę na okres próbny z tym samym pracownikiem jest możliwe w dwóch przypadkach:
Drugim typem umowy o pracę, jest umowa na czas określony. Tego rodzaju umowy nie można zawierać na dowolnie długi termin. Obecnie taka umowa nie może zostać zawarta na dłużej niż 33 miesiące pomiędzy tym samym pracodawcą i pracownikiem. Dopuszcza się możliwość zawarcia maksymalnie trzech takich umów. W przypadku przekroczenia terminu 33 miesięcy lub od dnia zawarcia czwartej umowy o pracę, uznaje się, że pracownik jest zatrudniony na czas nieokreślony. Tego przepisu nie stosuje się do umów o pracę zawartych na czas określony:
Umowa o pracę na czas nieokreślony
Nie istnieje obowiązek uprzedniego zawarcia umowy na czas określony lub umowy na okres próbny. Pracodawca może zawrzeć z pracownikiem od razu umowę o pracę na czas nieokreślony. Z punktu widzenia pracownika jest to najkorzystniejsza forma zatrudnienia, zapewniająca największą ochronę przed zwolnieniem. Dlatego każdy pracodawca każdorazowo powinien rozważyć podpisanie takiej umowy o pracę, choćby dlatego, że można ją wypowiedzieć bez zachowania okresu wypowiedzenia tylko z uzasadnionych przyczyn.
Jakie postanowienia powinny być zawarte w umowie o pracę?
Kodeks pracy wskazuje, jakie elementy powinna zawierać umowa o pracę. Są to m.in.:
Forma umowy o pracę i czas rozpoczęcia pracy
Umowę o pracę należy zawrzeć na piśmie. Nie oznacza to jednak, że zawarcie umowy w innej formie jest niemożliwe. Natomiast jeśli nie zostanie zachowana forma pisemna umowy o pracę pracodawca przed dopuszczeniem pracownika do pracy potwierdza pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków.
Termin rozpoczęcia pracy powinien być wskazany w umowie o pracę. Termin ten może różnić się od terminu zawarcia umowy o pracę. Zawarcie umowy o pracę z pracownikiem już w styczniu, ale określenie terminu rozpoczęcia pracy dopiero za kilka lub kilkanaście miesięcy jest zatem dopuszczalne. W przypadku, gdy w umowie nie wskazany został termin rozpoczęcia pracy uznaje się, że terminem tym jest dzień zawarcia umowy o pracę. Umowę o pracę można zawrzeć najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy, ale przed dopuszczeniem pracownika do wykonywania obowiązków.
Jakie informacje powinien dodatkowo przekazać pracodawca po nawiązaniu stosunku pracy?
Pracodawca informuje pracownika na piśmie, nie później niż w ciągu 7 dni od dnia zawarcia umowy o pracę, o:
Zmiana treści umowy o pracę
Kolejną kwestią jest zmiana treści takiej umowy. Jeżeli obie strony umowy chcą to zrobić, to mogą podpisać aneks do umowy zawierający uzgodnione przez nie (w drodze porozumienia stron) zmiany warunków oraz termin, od którego zmiany wejdą w życie. Pracodawca może również zmienić warunki zatrudnienia w drodze tzw. wypowiedzenia zmieniającego. Z tej możliwości korzysta się wtedy, gdy tylko pracodawca chce ingerować w treść umowy. Jest to pisemna informacja od pracodawcy, a zmiana następuje po upływie okresu wypowiedzenia, jeśli pracownik wyraża na to zgodę. Pracownik może jednak nie zgodzić się na zmiany do połowy okresu wypowiedzenia, jednak w takiej sytuacji jego umowa rozwiązuje się z upływem okresu wypowiedzenia.
O czym jeszcze należy pamiętać?
Zatrudnienie nowego pracownika to nie tylko podpisanie umowy o pracę, ale również wiele innych czynności, które należy dopełnić. Ominięcie niektórych formalności może skutkować poważnymi konsekwencjami, dlatego warto wcześniej przygotować całą dokumentację pracowniczą, aby o niczym nie zapomnieć. Wbrew pozorom zatrudnienie nowego pracownika, zwłaszcza jeśli robimy to po raz pierwszy, nie jest takie proste. Kodeks pracy co prawda reguluje większość spraw, ale należy wziąć pod uwagę również inne akty prawne, które będą miały znaczenie zarówno przy podpisywaniu umowy, jak i podczas pierwszych dni pracy. Regulowane są one przede wszystkim przez Kodeks pracy, Kodeks cywilny oraz Ustawę o podatku dochodowym od osób fizycznych. Oprócz tego warto również znać przepisy Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W każdym z tych aktów znajdą się pomocne wskazówki, które ułatwią przeprowadzenie całego procesu zatrudnienia i rozliczania pracownika oraz obowiązków sprawozdawczo – ewidencyjnych. Dzięki temu pracodawca pozyska informacje dotyczące regulaminowego czasu pracy, wynagrodzenia, kwestii urlopów, zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Kamil Bałdyga
aplikant radcowski
Wojarska Aleksiejuk & Wspólnicy
Stosunek pracy polega na zobowiązaniu się pracownika do wykonywania określonego rodzaju pracy na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem. Pracodawca natomiast zobowiązuje się zapewnić pracownikowi wynagrodzenie za pracę. Nie można jednak mówić o stosunku pracy, jeśli nie zaistniały określone przesłanki, takie jak podporządkowanie pracownika poleceniom pracodawcy, świadczenie pracy osobiście, wykonywanie pracy za wynagrodzeniem, w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. Istotnym czynnikiem jest również powtarzalność wykonywania pracy i obciążenie pracodawcy ryzykiem prowadzonej działalności i zatrudniania osób.
Jakie są rodzaje umów o pracę?
Zgodnie z art. 25 § 1 Kodeksu pracy umowę o pracę zawiera się na okres próbny, na czas nieokreślony albo na czas określony.
Umowa o pracę na okres próbny
Umowę o pracę na okres próbny, nieprzekraczający 3 miesięcy, zawiera się w celu sprawdzenia kwalifikacji pracownika i możliwości jego zatrudnienia w celu wykonywania określonego rodzaju pracy. Ponowne zawarcie umowy o pracę na okres próbny z tym samym pracownikiem jest możliwe w dwóch przypadkach:
- gdy pracownik ma być zatrudniony w celu wykonywania innego rodzaju pracy,
- po upływie co najmniej 3 lat od dnia rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniej umowy o pracę, jeżeli pracownik ma być zatrudniony w celu wykonywania tego samego rodzaju pracy; w tym przypadku dopuszczalne jest jednokrotne ponowne zawarcie umowy na okres próbny.
Drugim typem umowy o pracę, jest umowa na czas określony. Tego rodzaju umowy nie można zawierać na dowolnie długi termin. Obecnie taka umowa nie może zostać zawarta na dłużej niż 33 miesiące pomiędzy tym samym pracodawcą i pracownikiem. Dopuszcza się możliwość zawarcia maksymalnie trzech takich umów. W przypadku przekroczenia terminu 33 miesięcy lub od dnia zawarcia czwartej umowy o pracę, uznaje się, że pracownik jest zatrudniony na czas nieokreślony. Tego przepisu nie stosuje się do umów o pracę zawartych na czas określony:
- w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
- w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym,
- w celu wykonywania pracy przez okres kadencji,
- w przypadku gdy pracodawca wskaże obiektywne przyczyny leżące po jego stronie
– pod warunkiem, że ich zawarcie w danym przypadku służy zaspokojeniu rzeczywistego okresowego zapotrzebowania i jest niezbędne w tym zakresie w świetle wszystkich okoliczności zawarcia umowy.
Umowa o pracę na czas nieokreślony
Nie istnieje obowiązek uprzedniego zawarcia umowy na czas określony lub umowy na okres próbny. Pracodawca może zawrzeć z pracownikiem od razu umowę o pracę na czas nieokreślony. Z punktu widzenia pracownika jest to najkorzystniejsza forma zatrudnienia, zapewniająca największą ochronę przed zwolnieniem. Dlatego każdy pracodawca każdorazowo powinien rozważyć podpisanie takiej umowy o pracę, choćby dlatego, że można ją wypowiedzieć bez zachowania okresu wypowiedzenia tylko z uzasadnionych przyczyn.
Jakie postanowienia powinny być zawarte w umowie o pracę?
Kodeks pracy wskazuje, jakie elementy powinna zawierać umowa o pracę. Są to m.in.:
- strony umowy,
- rodzaj umowy,
- data zawarcia umowy,
- warunki pracy i płacy, w szczególności rodzaj pracy, miejsce wykonywania pracy, wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem składników wynagrodzenia, wymiar czasu pracy, termin rozpoczęcia pracy.
Forma umowy o pracę i czas rozpoczęcia pracy
Umowę o pracę należy zawrzeć na piśmie. Nie oznacza to jednak, że zawarcie umowy w innej formie jest niemożliwe. Natomiast jeśli nie zostanie zachowana forma pisemna umowy o pracę pracodawca przed dopuszczeniem pracownika do pracy potwierdza pracownikowi na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków.
Termin rozpoczęcia pracy powinien być wskazany w umowie o pracę. Termin ten może różnić się od terminu zawarcia umowy o pracę. Zawarcie umowy o pracę z pracownikiem już w styczniu, ale określenie terminu rozpoczęcia pracy dopiero za kilka lub kilkanaście miesięcy jest zatem dopuszczalne. W przypadku, gdy w umowie nie wskazany został termin rozpoczęcia pracy uznaje się, że terminem tym jest dzień zawarcia umowy o pracę. Umowę o pracę można zawrzeć najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy, ale przed dopuszczeniem pracownika do wykonywania obowiązków.
Jakie informacje powinien dodatkowo przekazać pracodawca po nawiązaniu stosunku pracy?
Pracodawca informuje pracownika na piśmie, nie później niż w ciągu 7 dni od dnia zawarcia umowy o pracę, o:
- obowiązującej pracownika dobowej i tygodniowej normie czasu pracy,
- częstotliwości wypłat wynagrodzenia za pracę,
- wymiarze przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego,
- obowiązującej pracownika długości okresu wypowiedzenia umowy o pracę,
- układzie zbiorowym pracy, którym pracownik jest objęty, a jeżeli pracodawca nie ma obowiązku ustalenia regulaminu pracy – dodatkowo o porze nocnej, miejscu, terminie i czasie wypłaty wynagrodzenia oraz przyjętym sposobie potwierdzania przez pracowników przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy.
Zmiana treści umowy o pracę
Kolejną kwestią jest zmiana treści takiej umowy. Jeżeli obie strony umowy chcą to zrobić, to mogą podpisać aneks do umowy zawierający uzgodnione przez nie (w drodze porozumienia stron) zmiany warunków oraz termin, od którego zmiany wejdą w życie. Pracodawca może również zmienić warunki zatrudnienia w drodze tzw. wypowiedzenia zmieniającego. Z tej możliwości korzysta się wtedy, gdy tylko pracodawca chce ingerować w treść umowy. Jest to pisemna informacja od pracodawcy, a zmiana następuje po upływie okresu wypowiedzenia, jeśli pracownik wyraża na to zgodę. Pracownik może jednak nie zgodzić się na zmiany do połowy okresu wypowiedzenia, jednak w takiej sytuacji jego umowa rozwiązuje się z upływem okresu wypowiedzenia.
O czym jeszcze należy pamiętać?
Zatrudnienie nowego pracownika to nie tylko podpisanie umowy o pracę, ale również wiele innych czynności, które należy dopełnić. Ominięcie niektórych formalności może skutkować poważnymi konsekwencjami, dlatego warto wcześniej przygotować całą dokumentację pracowniczą, aby o niczym nie zapomnieć. Wbrew pozorom zatrudnienie nowego pracownika, zwłaszcza jeśli robimy to po raz pierwszy, nie jest takie proste. Kodeks pracy co prawda reguluje większość spraw, ale należy wziąć pod uwagę również inne akty prawne, które będą miały znaczenie zarówno przy podpisywaniu umowy, jak i podczas pierwszych dni pracy. Regulowane są one przede wszystkim przez Kodeks pracy, Kodeks cywilny oraz Ustawę o podatku dochodowym od osób fizycznych. Oprócz tego warto również znać przepisy Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W każdym z tych aktów znajdą się pomocne wskazówki, które ułatwią przeprowadzenie całego procesu zatrudnienia i rozliczania pracownika oraz obowiązków sprawozdawczo – ewidencyjnych. Dzięki temu pracodawca pozyska informacje dotyczące regulaminowego czasu pracy, wynagrodzenia, kwestii urlopów, zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Kamil Bałdyga
aplikant radcowski
Wojarska Aleksiejuk & Wspólnicy
