Jednak wiele pozostało do nauczenia się oraz istnieje wiele kwestii czekających na wyjaśnienie, w tym pytanie o zakres naszej wiedzy na temat właściwości zdrowej mikroflory jelitowej. Hélène Alexiou, Nutrition Communication Manager, BENEO-Institute, w swoim artykule, wyjaśnia pojęcie zdrowej mikroflory i tłumaczy jaką rolę w jej utrzymaniu może odgrywać błonnik pokarmowy, jakim jest inulina czy oligofruktoza.
Fizjologia przewodu pokarmowego i mikroflory jelitowej
Przewód pokarmowy jest gospodarzem dużej populacji mikroorganizmów. Ponieważ największa ilość bakterii zdecydowanie gromadzona jest w okrężnicy (1011- 1012 cfu/g), jego fizjologia jest kontrolowana w dużym stopniu przez mikroflorę jelitową, w szczególności poprzez fermentację związków ciężko przyswajalnych i generowania metabolitów wtórnych, takich jak krótkołańcuchowe nienasycone kwasy tłuszczowe. Głównym podłożem dostępnym dla mikrobów w okrężnicy są ciężko przyswajalne węglowodany i białka. Fermentacja węglowodanów ma przeważnie pozytywny wpływ, natomiast fermentacja białek, w drugą stronę – powoduje powstanie substancji mających toksyczne działanie bądź szkodliwe skutki na organizm ludzki. Aspekty te pokazują nam kluczową rolę, jaką odgrywa mikroflora w okrężnicy na ludzkie zdrowie.
Pojęcie zdrowej mikroflory jelitowej
Zdrowa mikroflora jelitowa jest pojęciem związanym z żywieniem i profilaktyką zdrowotną. Odnosi się do naszej aktualnej wiedzy na temat mikroflory w środowisku zdrowotnym (eubioza) i zaburzonym (dysbioza). Kluczową rolę odgrywają także właściwości metabolizmu samej mikroflory. Podstawą tej koncepcji jest również prawdopodobieństwo, że stabilizacja zrównoważonej mikroflory oraz utrzymanie eubiozy powodują, iż organizm pozostaje zdrowy przez dłuższy czas. Oznacza to, że obciążenie organizmu przez zdrową mikroflorę jest mniejsze niż w przypadku mikroflory, która nie czerpie korzyści z prebiotycznej stabilizacji.
Nie oznacza to jednak, że u człowieka, którego mikroflora jelitowa jest „mniej korzystna”, automatycznie doszłoby do widocznych zaburzeń funkcji organizmu. Nic więc dziwnego, że w badaniach opartych na kryteriach farmakologicznych lub klinicznych nie udaje się uzyskać przekonujących dowodów wykazujących zależność, zgodnie z którą wzrost liczby dowolnej grupy mikroorganizmów jest sam w sobie korzystny w sensie medycznym, w taki sam sposób, w jaki powiązano poziom cholesterolu z chorobami układu krążenia. Obserwacje dotyczące budowy mikroflory wykazały w szczególności jej mniej stabilny lub niestabilny skład przy występowaniu określonych czynników, takich jak (podeszły) wiek czy stan zapalny jelit.
Z badań wynika, że u osób w podeszłym wieku różnorodność gatunków bakterii takich jak Bacterioides, Prevotella i bifidobakterii jest zmniejszona w porównaniu do osób młodszych. Dalsze badania wykazały, iż podobnie niższa różnorodność mikroorganizmów występuje w warunkach niestabilnej mikroflory jelitowej, co często wiąże się z niższym poziomem bifidobakterii. Te dane potwierdzają, że wyższe liczby bifidobakterii są uzależnione od dobrego stanu zdrowia.
Charakterystyczne relacje bakterii i ich metabolizm również dają wskazania odnoszące się do zdrowego stanu mikroflory. Metabolizm korzystnych mikroorganizmów powinien być ukierunkowany na fermentację węglowodanów, co prowadzi do powstania korzystnych związków, takich jak krótkołańcuchowe nasycone kwasy tłuszczowe, głównie octan, propionian lub maślan. Aczkolwiek fermentacja nie powinna prowadzić do tworzenia toksycznych metabolitów, jakimi mogą być drobnoustroje proteolityczne.
Patrząc na te cechy metabolizmu bakterii, i innych, nie opisanych w niniejszym artykule, jest oczywiste, że pewne grupy bakterii, w szczególności Bifidobacterium i Lactobacillus, mogą być uznane za bardziej korzystne dla naszego zdrowia niż inne.
Zdrowa mikroflora jelitowa i rozwój pojęcia prebiotyków
Pojęcie prebiotyku z żywieniowego punktu widzenia jest koncepcją potwierdzającą obszerne badania prowadzone w ciągu ostatnich 15 do 20 lat, które powołane są do utrzymana zdrowej mikroflory jelitowej- powstałe wraz z pierwszymi obserwacjami dokonanymi w 1980 roku w odniesieniu do zdolności niektórych disacharydów mogących dostosować skład mikroflory. Obserwacje prowadzone przez Gibsona i Roberfoid’a zostały rozszerzone w 1995 roku, które rozwinęły pojęcie prebiotyku. Koncepcja ta była i jest oparta na selektywnej stymulacji bakterii jelitowych, które pozytywnie wpływają na stan zdrowia i dobre samopoczucie. Ponieważ pojęcie to zdefiniowano po raz pierwszy stało się przedmiotem intensywnych badań, zostało udoskonalone i potwierdzone przez naukowców na całym świecie, a ostatnio przez zespół specjalistów pod nadzorem Międzynarodowego Instytutu na rzecz Zdrowego Życia (International Life Science Institute). Wśród ich wniosków występuje następujące potwierdzenie: „ działanie prebiotyków jest teraz dobrze zatwierdzonym faktem naukowym. Im więcej danych jest gromadzonych, tym szybciej uznany będzie fakt, że takie zmiany składu mikroflory, szczególnie wzrost bifidobakterii, może być uznany za marker fizjologiczny sprzyjający zdrowiu jelit”.
Efekt prebiotyczny- element zdrowej mikroflory jelitowej (bariera dla mikroflory niekorzystnej)
Efekt prebiotyczny stymuluje rozwój odpowiedniej, zdrowej mikroflory. Biorąc pod uwagę główne grupy bakterii zamieszkujących w jelitach, takie właściwości mają bez wątpienia, wspomniane już wcześniej bifidobakterie i bakterie Lactobacillus. Natomiast nie ma żadnych dowodów pozwalających kwestionowanie ich pozytywnego potencjału (w odróżnieniu od szkodliwej mikroflory). Przeciwnie, ich niskie poziomy często odnotowuje się w przypadkach zaburzeń jelitowych. W tym kontekście bifidobakterie można obecnie uznać za istotny objaw zdrowej mikroflory jelitowej i zrównoważonego ekosystemu okrężnicy.
Cechy prebiotyków
Od czasu wprowadzenia pojęcia prebiotyków w 1995 roku przeprowadzono już znaczną liczbę badań nad tą substancją. Badacze uznali, że na leży określić wyraźne kryteria definiujące prebiotyk. Są one następujące:
- Odporne na trawienie;
- Podatność na fermentację oraz
- Wybiórcza stymulacja wzrostu i/lub czynności metabolicznej (-ych) jednej lub ograniczonej liczby bakterii jelitowych, które są uznawane za korzystne dla zdrowia i dobrego samopoczucia.
Ostatnie kryterium - odróżniające prebiotyk od błonnika ulegającego fermentacji, ale nieposiadającego właściwości prebiotycznych – ma zdecydowanie kluczowe znaczenie w próbach wykazania, że dany składnik pożywienia jest w istocie prebiotykiem , ale jednocześnie jest najtrudniejsze do spełnienia.
W ostatnich badaniach dokonywanych przez zespół naukowców z Międzynarodowego Towarzystwa Naukowego o probiotykach i prebiotykach, stwierdzono, że tylko kilka substancji spełnia kryteria klasyfikacji danego składnika żywności jako prebiotyk, wówczas uważane są za potwierdzone substancje prebiotyczne. Są to fruktany typu inuliny, galaktazy i laktuloza (cukry słabo przyswajalne). W przypadku innych składników, takich jak fruktany czy laktany, stwierdzono, że zebrane do tej pory dowody nie są wystarczająco przekonujące, co może być spowodowane brakiem wykwalifikowanych specjalistów przeprowadzających badania naukowe.
Rodzaje prebiotyków
Fruktany typu inuliny są węglowodanami, mającymi charakter polidyspersyjny, zbudowanymi z reszt fruktozylowych, powiązanych ze sobą głównie, jeśli nie wyłącznie, wiązaniami β-(2-1) glikozydowymi. Inulina otrzymywana jest z korzenia cykorii. Jest polisacharydem o prostym łańcuchu składającym się z 3-60 cząsteczek fruktozy. Oligofruktoza jest produkowana przez częściową inuliny i składa się z krótszego łańcucha liczącego 2-8 cząsteczek powiązanych wiązaniami β-(2-1) glikozydowymi. Oligofruktoza, podobnie jak inulina, pozyskiwana jest z korzenia cykorii. Krótkołańcuchowe frukto-oligosacharydy mogą być również wytwarzane w procesie syntezy enzymatycznej z sukralozy przy zastosowaniu transferazy fruktozylowej. Opracowany przez BENEO Orafti®Synergy1 to połączona w określonych proporcjach długołańcuchowa inulina wzbogacona oligofruktozą.
Wnioski
Inulina i oigofruktoza są przedmiotem intensywnych badań od ponad 15 lat. Powszechnie udowodniono ich wpływ na skład i aktywność fizjologiczną mikroflory , a stale obserwowany wzrost liczebności bifidobakterii jest często kojarzony z innymi ważnymi markerami fizjologicznymi, co potwierdza fakt, że fruktany sprzyjają utrzymaniu eubiozy i zdrowej mikroflory jelitowej. Przez długi czas nie doceniano roli okrężnicy w utrzymaniu zdrowej kondycji organizmu. Jednak dzięki coraz bardziej intensywnym badaniom, przeprowadzanych w ciągu ostatnich dwudziestu lat, dotyczących roli jelita grubego oraz jego mikroflory, jest dziś oczywiste, że ta część organizmu odgrywa ważne role w utrzymaniu zdrowia i dobrego samopoczucia.
