Koncepcja żywności funkcjonalnej wywodzi się z tradycji filozoficznej Wschodu, w której nie ma wyraźnej różnicy między lekami a pożywieniem. Obecnie na rynku żywności tego rodzaju przoduje Japonia, gdzie w połowie lat 80 XX wieku zapoczątkowano badania i po kilku latach wprowadzono odpowiednie regulacje prawne i rozpoczęto produkcję takiej żywności na skalę przemysłową.
Termin żywność funkcjonalna może odnosić się zarówno do produktów przetworzonych, wzbogaconych w dodatki prozdrowotne, jak również do produktów, którym charakter funkcjonalności fizjologicznej nadają składniki występujące w nich naturalnie. Żywność funkcjonalna i ekologiczna często traktowana jest jako jedno i to samo. Tymczasem żywność funkcjonalna, czyli pro biotyczna oraz ta ekologiczna (BIO), nie mają ze sobą niczego wspólnego.
Zupełnie inne reguły obowiązują w procesie produkcji ekożywności, aniżeli produktów tradycyjnych, czy funkcjonalnych. Produkt, który posiada certyfikat rolnictwa ekologicznego, musi zawierać - obecnie, bo wkrótce procent ten zmieni się zgodnie z nowymi przepisami - co najmniej 95 proc. składników pochodzących z upraw ekologicznych. Zaznaczone jest to wyraźnie na etykietach produktów BIO. „Dla przykładu w ketchupie ekologicznym Las Ketchup MyEcolife z ekologicznych upraw pochodzą: pomidory, cukier, cebula, ocet winny, kwas cytrynowy i przyprawy - co oznaczone jest gwiazdką. Jedyne dwa składniki, przy których tej ważnej gwiazdki nie ma - to woda i sól morska - na to jednak nie mamy wpływu, bo żadne morze certyfikatu ekologiczności jeszcze nie ma... Certyfikowana uprawa ekologiczna charakteryzuje się tym, że pola takie nie mogą być pryskane sztucznymi nawozami przez co najmniej 3 lata wstecz. Nie stosuje się tu żadnych pestycydów, fungicydów, herbicydów, antybiotyków, hormonów do zapylania roślin, etc. By uzyskać certyfikat „Organic Farming", obowiązujący i najbardziej znany w całej Unii Europejskiej, trzeba spełnić szereg restrykcyjnych wymogów, nakazanych przez prawo europejskie" - mówi Katarzyna Wieczorek, Marketing Manager, MyEcolife Sp. z o.o. - „Żywność ekologiczna w większości nie ma dodatkowych i dodanych wartości odżywczych, tym bardziej udokumentowanych klinicznie. Nie zawiera natomiast konserwantów, ani pochodnych składników chemicznych, które dostają się w procesie produkcji do żywności uprawianej w sposób konwencjonalny - także funkcjonalnej."
Istnieje oczywiście możliwość dodania do produktu BIO, np. chleba (zrobionego z ekologicznej mąki i z ekologicznych przypraw, w którym nawet tłuszcz używany do smarowania formy piekarskiej pochodzi z upraw ekologicznych) bakterii probiotycznych - wtedy chleb ten będzie spełniał wszystkie kryteria zarówno żywności funkcjonalnej, jak i ekologicznej. Jednak nie to jest kluczowe dla biożywności.
Żywność funkcjonalna od produktów tradycyjnych i BIO różni się tym, że jej wartość odżywcza została wzbogacona o składniki korzystnie wpływające na funkcje organizmu, poprawę stanu zdrowia i samopoczucia oraz zmniejszają ryzyko chorób, w tym nowotworowych i naczyniowo-sercowych.
Efekty prozdrowotne żywności funkcjonalnej, czyli jej wpływ np. na układ odpornościowy czy właściwości obniżające cholesterol, muszą być udokumentowane klinicznie, dlatego nie każdy wzbogacony produkt może być nazywany żywnością funkcjonalną. Nie muszą to być produkty pochodzące z upraw ekologicznych, ale za to wzbogacone są dodatkowymi składnikami, bakteriami pro-biotycznymi, które dodaje się w procesie produkcji.
Z założenia, żywność funkcjonalna musi przypominać postacią żywność konwencjonalną i powinna korzystnie oddziaływać na organizm. W tym miejscu warto wspomnieć, że na rynku dostępna jest nie tylko żywność funkcjonalna, ale i napoje funkcjonalne. I właśnie jednym z asortymentów żywności funkcjonalnej są różnego rodzaju napoje, które oprócz wody mogą stanowić źródło składników odżywczych i funkcjonalnych. Napoje funkcjonalne oferowane są jako: regeneracyjne, izotoniczne, energetyczne, wspomagające odchudzanie oraz energizujące. Napoje te różnią się między sobą przede wszystkim zawartością podstawowych składników odżywczych, jak i bioaktywnych, zarówno pod względem jakościowym, jak i ilościowym, co z kolei powoduje zróżnicowane efekty uzyskiwane po ich spożyciu.
Odpowiednia kompozycja składników funkcjonalnych powoduje prawidłowy przebieg przemian metabolicznych, przyczynia się do wzmocnienia systemu odpornościowego oraz przeciwutleniającego ustroju, jak również pozytywnie wpływa na układ trawienny, oddechowy oraz nerwowy człowieka. Warto więc produkty żywności funkcjonalnej oferować w sklepie, ponieważ cieszą się one coraz większym zainteresowaniem wśród konsumentów.
Maja Święcka
