Spożywanie zalecanej ilości mleka i jego przetworów zaspokaja w 100% zapotrzebowanie organizmu na wapń i witaminę B2 oraz w niemal 60% przeciętne zapotrzebowanie na białko. Dla porównania, aby dostarczyć tę samą ilość wapnia, należałoby zjeść 1 kg brokułów lub kilkadziesiąt główek sałaty. Oczywiście warzywa są również ważne w diecie, ale jeśli chodzi o wapń, to mleko nie ma sobie równych.
Polska jeszcze daleko w tyle
Spożycie mleka w Polsce jest niestety znacznie mniejsze niż w innych krajach Unii Europejskiej. Choć Polska jest jednym z największych producentów mleka i jego przetworów w Europie, to jego spożycie w naszym kraju jest mniejsze, niż średnia w Unii Europejskiej. Przeciętny Polak konsumuje ok. 190 litrów mleka i przetworów mlecznych rocznie, podczas gdy statystycznie spożycie mleka na osobę w całej Unii Europejskiej wynosi ok. 370 litrów rocznie. Dla porównania spożycie mleka w Niemczech i Francji wynosi ponad 400, a w Skandynawii nawet ponad 500 litrów rocznie. W konsekwencji spożywane przez przeciętnego Polaka ilości mleka i jego przetworów są niewystarczające, aby zaspokoić dzienne zapotrzebowanie na wapń.
„Niestety nie są optymistyczne dane tym bardziej, że w ostatnich kilku latach spożycie mleka w Polsce ciągle spada" - mówi Ewa Gromadzka, Kierownik Działu Marketingu SM Mlekpol.
Szacuje się, że w Polsce niedoborem wapnia dotkniętych jest blisko 40% kobiet w wieku 45 - 67 lat. Z kolei niski poziom wapnia w diecie może prowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych, między innymi do osteoporozy.
„Według badań przeprowadzonych u ponad 6 000 mieszkanek Polski północno - wschodniej na osteoporozę cierpi prawie co czwarta kobieta w wieku 65-74 lat. Najnowsze badania wielu ośrodków naukowych na świecie wskazują, że niedostateczne spożycie mleka i jego przetworów może sprzyjać występowaniu otyłości, chorobie niedokrwiennej serca oraz nadciśnieniu tętniczemu" - informuje doc. dr hab. n. med. Małgorzata Kozłowska-Wojciechowska z Katedry Farmakognozji i Molekularnych Podstaw Fitoterapii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, przewodnicząca Rady Promocji Zdrowego Żywienia Człowieka.
Rynek mleka
Rynek mleka w Polsce jest bardzo dużą kategorią. Według badania Nielsena mleko UHT w okresie czerwiec 2008 - maj 2009 „zarobiło" 1,09 mld złotych. Wolumen sprzedaży tego produktu w badanym okresie wzrósł nieznacznie o 2%. I wyniósł 485 mln litrów.
„Duży wpływ na rodzimy rynek mleka mają czynniki zewnętrzne, sytuacja ekonomiczna w innych krajach oraz poziom produkcji uzależniony od warunków klimatycznych. W Polsce mamy do czynienia z sytuacją nadprodukcji mleka, przy niskim spożyciu produktów mlecznych. Stopniowo spożycie się zwiększa, ale nie jest to zbyt dynamiczny wzrost, pomimo realizowania kampanii promocyjnej „Pij mleko będziesz wielki", czy akcji „Szklanka mleka", prowadzonej w szkołach i przedszkolach przez ARR" - zaznacza Edward Bajko, Prezes Zarządu Spółdzielczej Mleczarni Spomlek.
Rynek mleka charakteryzuje się dużą konkurencyjnością - w Polsce jest ponad 200 podmiotów produkujących wyroby mleczne. Ich liczba z roku na rok się zmniejsza, a tendencja ta jest bardzo widoczna, zwłaszcza w ostatnich latach. Rynek ten jest również bardzo rozdrobniony - poza kilkoma markami globalnymi obecnymi na rynku, wciąż duży udział mają producenci regionalni, oferujący szeroki asortyment w regionach, w których funkcjonują.
Według danych MEMRB z maja 2009 roku liderem na rynku mleka w Polsce jest firma Mlekpol z Grajewa, która posiada 30% udziałów wartościowych w rynku i 26% udziałów ilościowych. Na drugim miejscu zarówno pod względem wartości jak i ilości sprzedaży znalazły się produkty marki własnej, które osiągnęły odpowiednio 17 i 21%. Na trzeciej pozycji znalazła się firma Mlekovita, która zanotowała 16% udziałów wartościowych i ilościowych. Pozostali producenci mleka stanowią ok. 37% wartości sprzedaży i 38% w ilości sprzedanego mleka.
Z badania Nielsena wynika, że najpopularniejszym produktem wśród polskich konsumentów jest mleko zawierające 3,2% tłuszczu, na które przypadło aż 50,2% jeśli chodzi o wartość sprzedaży. Mleko o zawartości tłuszczu 2,0% posiada 24,7% udziałów, natomiast mleko półtoraprocentowe -13,6% udziałów. Za nimi uplasowało się mleko o zawartości tłuszczu 0,5% z udziałami wartościowymi na poziomie 6,7%.
„Ze względu na zawartość tłuszczu najlepsze dla zdrowia jest mleko o 1,5% lub 2% zawartości tłuszczu. Natomiast zgodnie ze standardami bezpieczeństwa, mleko musi być poddane obróbce termicznej tzn. albo procesowi pasteryzacji albo UHT zanim trafi do obrotu. Pod względem korzyści dla zdrowia, nie ma znaczącej różnicy między mlekiem pasteryzowanym a UHT. Jednak dla detalistów wiele zalet ma mleko UHT. Zamknięte szczelnie w kartonie nie wymaga przechowywania w lodówce, stąd też zapewne jego szybkie upowszechnienie się i duża popularność wśród konsumentów" - informuje doc. dr hab. n. med. Małgorzata Kozłowska.
Karton ponad wszystko
Polacy są raczej tradycjonalistami, poszukują produktów dobrej jakości, świeżych i w rozsądnej cenie. Dlatego też, wśród tych produktów obserwujemy najmniej nowości „smakowych", a zdecydowanie więcej innowacji w zakresie pakowania. Duża konkurencja na rynku sprawia, iż elementem sukcesu produktu jest właśnie opakowanie. Obecnie na rynku mleka dominuje mleko w kartonach i butelkach - do indywidualnego wyboru i uznania klienta. Jak podaje Nielsen, Polski konsument najczęściej sięga po mleka niesmakowe, które stanowią 96,2% rynku. Na mleka smakowe przypadło jedynie 4,4% udziałów. Wynika z tego jasno, że Polacy rzadko sięgają po nowości z tej kategorii oraz po nowego typu produkty. Jeśli zaś chodzi o opakowanie to aż 99,1% stanowiły mleka sprzedane w kartonie (pudełku). Mleko sprzedawane w butelce plastikowej stanowi jedyne 0,9% rynku. Najchętniej sięgamy po mleko w opakowaniu 1-litrowym (86,5%), rzadziej zaś po mleka w mniejszych np. półlitrowych opakowaniach (7,2%).
„Przyzwyczajenia zakupowe Polaków w przypadku kategorii nabiałowej charakteryzują się także większą lojalnością wobec producentów regionalnych, zwłaszcza dla takich produktów jak śmietana, masło czy twaróg. Generalnie jednak, pomimo deklarowanego zwracania uwagi na jakość, dość istotne znaczenie odgrywa cena produktów" - mówi Edward Bajko.
„Producenci cały czas starają się zachęcić konsumenta do swoich produktów. Przede wszystkim chcą spełnić jego oczekiwania. Konkurencja na rynku jest olbrzymia, dlatego konsument musi mieć pewność, iż mleko które wybiera jest najlepsze pod względem jakości i preferencji smakowych" - mówi Ewa Gromadzka z SM Mlekpol.
Nowoczesny górą
Zdecydowaniem najczęściej Polacy kupują mleko UHT w placówkach handlu nowoczesnego, na które przypada ponad 60% rynku wartościowo (supermarkety 43,9%, hipermarkety 16,7%). Zaraz za hipermarketami są średnie sklepy spożywcze, w które odpowiadają za 16,4% rynku. Małe i duże sklepy spożywcze odwiedzamy najrzadziej w celu zakupu mleka - z badań wynika że odpowiadają one za odpowiednio - 12,2 i 10,7% rynku w ujęciu wartościowym.
„Zwiększanie się udziału handlu nowoczesnego w sprzedaży nabiału przełoży się na powolne zastępowanie marek lokalnych - które nie decydują się na współpracę z sieciami detalicznymi ze względu na relatywnie wysokie koszty, jakie ona generuje - będą stopniowo zastępowane przez marki krajowe lub globalne, czy nawet marki własne" - mówi Edward Bajko i dodaje, że niska świadomość konsumentów w zakresie produktów nabiałowych ułatwia niektórym producentom działania nieuczciwej konkurencji - fałszowanie produktów poprzez dodawanie tłuszczów roślinnych do masła lub serów w celu zwiększenia zysku.
Postawmy na mleko
Zarówno polscy, jak i zagraniczni producenci mleka oraz inne instytucje chwytają się różnych sposobów by promować produkty mleczne wśród Polaków. Przeprowadzona w zeszłym roku kampania „Stawiam na mleko", po roku działalności może pochwalić się ogromnym sukcesem. 83,5% matek deklaruje, że będzie częściej serwowało produkty mleczne swoim dzieciom, 82,7% poda dzieciom więcej mleka, 74,1% sama będzie spożywała więcej produktów mlecznych a 73,1% mleka.
Społeczna kampania „Pij mleko! Będziesz wielki", zainicjowana w Polsce w styczniu 2003 roku również ma na celu uświadomienie dzieciom i ich rodzicom, jak ważne dla zdrowia jest picie mleka. Kampania została stworzona przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Reklamy (IAA) w Polsce. Spoty i reklamy propagujące picie mleka, z udziałem między innymi tak znanych osób, jak Kayah, Bogusław Linda, Jagna Marczułajtis i Krzysztof Hołowczyc, można zobaczyć w mediach ogólnopolskich (telewizja, prasa, Internet, radio, outdoor).
Dobrym przykładem jest także program „Mleko z klasą" - wspólna inicjatywa polskich producentów mleka, Rady Promocji Zdrowego Żywienia Człowieka oraz firmy Tetra Pak, mająca na celu stworzenie zdrowego nawyku codziennego picia mleka przez dzieci w Polsce. Jest ona oparta na programie dopłat unijnych do mleka szkolnego, za który odpowiedzialna jest Agencja Rynku Rolnego, wykracza jednak poza jego ramy pod względem zakresu działań. Zadaniem programu „Mleko z klasą" jest zachęcenie dzieci do picia mleka poprzez zabawę i szereg aktywności edukacyjnych, są to m.in. konkursy dla dzieci i szkół, programy edukacyjne oraz działania skierowane do mediów.
„Mleko jest szczególnie ważne dla dzieci i młodzieży w okresie wzrostu, ponieważ zawarty w mleku wapń jest kluczowym składnikiem budowy kości, u dorosłych mleko pomaga w profilaktyce wielu chorób. Tak więc niezależnie od wieku pamiętajmy o dwóch szklankach mleka każdego dnia!" - podkreśla doc. dr hab. n. med. Małgorzata Kozłowska.
Aby zwiększyć spożycie mleka, trzeba stale przypominać konsumentom o korzyściach płynących z jego picia oraz zwalczać mity na temat mleka, które niestety istnieją wśród Polaków. Jednym z takich mitów jest przekonanie, że mleko powinny pić tylko dzieci a nie dorośli. Nie jest to prawda.
