Rynek alkoholi w Polsce wart jest ok. 40,2 mld zł. W ciągu ostatniego roku branża odnotowała wartościowy wzrost na poziomie 2,5%, z kolei wolumen sprzedaży zmniejszył się o 3,9% głównie z powodu rosnących cen produktów1. To ważna kategoria w sklepie – w placówkach małoformatowych alkohol stanowi 24% całkowitej sprzedaży i znajduje się w 34% wszystkich transakcji2. Jest to wynik nieco mniejszy niż rok wcześniej ze względu na niesprzyjającą pogodę, rosnące ceny oraz trwającą pandemię. Wszystko wskazuje na to, że kolejne podwyżki akcyzy nie będą sprzyjały zahamowaniu spadkowego trendu.
Napoje bezalkoholowe to kategoria, na którą jeszcze przed wprowadzeniem podatku cukrowego w 2020 roku Polacy wydali 16,8 mld zł. W porównaniu do roku wcześniejszego była to wartość mniejsza o 680 mln zł. Spadkowi wartości o 4% towarzyszył spadek ilości sprzedanych sztuk produktu o 10%. Początek roku 2021 przyniósł wzrost cen produktów, który spowodował kontynuację spadkowego trendu sprzedaży3. W sklepach do 300 mkw. soki, nektary i napoje niegazowane stanowią 1,3% całkowitej wartościowej sprzedaży. Napoje gazowane o pojemności większej niż 500 ml stanowią 1,6% całkowitej sprzedaży, a napoje gazowane o pojemności równej lub mniejszej 500 ml – 0,8%. Jeśli chodzi o liczbę transakcji soki, nektary, napoje niegazowane znajdują się na 5,8% wszystkich paragonów, napoje gazowane powyżej 500 ml na 4,6%, a napoje impulsowe na 3,7%4.
Obie kategorie, zarówno napoje alkoholowe, jak i bezalkoholowe notują pewnie wahania, jednak okres przedświąteczny rządzi się swoimi prawami. Konsumenci szukają produktów wyższej jakości, za które są skłonni zapłacić więcej. Ta tendencja jest ściśle związana ze świętami wielkanocnymi, nawet mimo rosnących cen.
Ceny idą w górę
Zarówno ceny alkoholi, jak i napojów w ostatnim czasie charakteryzują się tendencją wzrostową. Instytut CMR sprawdził z jakim poziomem wzrostu cen mieliśmy ostatnio do czynienia. W grudniu 2021 roku w porównaniu do tego samego miesiąca rok wcześniej wzrost cen alkoholi w sklepach małoformatowych do 300 mkw. wynosił 5,3%. Z kolei w supermarketach 301-2500 mkw. wzrost ten był nieco niższy, wyniósł 3,7%. Biorąc pod uwagę poszczególne kategorie to największy skok cen dotyczył wódek smakowych, w sklepach do 300 mkw. wyniósł aż 12,3%, w supermarketach 7,4%. Kolejną kategorią o wysokich wzrostach cen była wódka czysta, w placówkach małoformatowych ceny wzrosły o 7,8%, z kolei w supermarketach o 5,7%.
Dane M/platform za styczeń 2022 wskazują, że wzrostem sprzedaży charakteryzowały się takie kategorie jak napoje bezalkoholowe (+1,2%) oraz alkohole mocne, takie jak whisky, rum, likiery, gin (+7,0%). W kategoriach napojowych wzrost cen wyniósł w przypadku napojów gazowanych +37% a w przypadku soków +6% za litr5.
Świętujemy przy winach, whisky, wódce i likierach
Alkohol mocny to od dawna jedna z popularniejszych kategorii w sklepach małoformatowych do 300 mkw. Według danych sprzedażowych z poprzedniego roku zwiększoną popularnością przed świętami wielkanocnymi cieszą się whisky, likiery, kremy czy bittery. Wzrasta również sprzedaż wódki, ale odpowiada za to zwiększone zapotrzebowanie na większe pojemności.
Które alkohole Polacy postrzegają jako odpowiednie do świętowania ważnych wydarzeń? Na pierwszym miejscu znajdują się wino, whisky oraz wódka czysta, co jedynie potwierdza wspomniane badanie rynkowe. Kolejne miejsca zajmuje piwo, wódka kolorowa (smakowa), koniak i brandy, likier, cydr oraz miód pitny.
Większe butelki wódki
Wódka to druga największa kategoria w koszyku alkoholowym, zaraz po piwach. Stanowi ponad 30% całej kategorii alkoholi. Według NielsenIQ w 2021 roku na tego typu alkohol mocny Polacy wydali 13,8 mld zł. Wódka czysta to także najpopularniejszy trunek przy wielkanocnym stole w 2021 roku. Według CMR kategoria ta miała ponad 66% udziałów w wolumenie sprzedaży alkoholi mocnych. „Wartość sprzedaży wódek czystych w porównaniu do średniej sprzedaży z okresu marzec-kwiecień 2021 r. w tygodniu wielkanocnym wzrosła o ponad 12%, w tym samym czasie spadła natomiast sprzedaż wódek smakowych” – mówi Michał Wiśniewski, analityk CMR.
Jednak jak się okazuje nie są za to odpowiedzialne wzmożone zakupy klientów przed świętami. „Co interesujące, wódki czyste i smakowe wcale nie pojawiały się w okresie wielkanocnym częściej na paragonach niż w pozostałych tygodniach w marcu i kwietniu 2021, po prostu klienci sięgali po większe i droższe produkty” – dodaje analityk. Tuż przed Wielkanocą znacznie częściej niż w zwykłych tygodniach klienci wkładali jednak do koszyków produkty takie jak whisky, likiery, kremy czy bittery.
Największą dynamiką wzrostu wartości sprzedaży w kategorii wódek czystych w czasie świąt Wielkiej Nocy odznaczała się pojemność 700 ml. W tygodniu wielkanocnym zwiększyła swoje udziały o 3 p.p. i osiągnęła 18% sprzedaży wolumenowej w kategorii wódek czystych. Największą popularnością w tygodniu wielkanocnym, podobnie jak przez cały rok cieszyła się pojemność 500 ml, która odpowiadała za 58% sprzedaży wolumenowej wszystkich wódek czystych6.
Oferta sklepów zazwyczaj przewiduje różne gusta nabywców. Klienci w tygodniu zakończonym Wielkanocą, podobnie jak w ciągu całego roku 2021 mogli wybierać średnio spośród 23 rodzajów wódek czystych i 29 wódek smakowych.
Według instytutu sprzedaż wódek czystych w święta Wielkiej Nocy w 2021 roku pozostała zdominowana przez dwóch największych graczy na rynku, czyli CEDC i Stock, którzy łącznie odpowiadali za ponad 75% wartościowej sprzedaży tej kategorii. W tym czasie, podobnie jak i poza tygodniem wielkanocnym, najważniejszymi markami pod względem udziałów w wartości sprzedaży były Żubrówka Biała i Żołądkowa Czysta de Luxe.
Wyjątkowość i tradycja
Ogólną tendencją na rynku alkoholi jest rosnąca popularność wódek premium, które zazwyczaj kupowane są okazjonalnie czy też w prezencie udając się w gości. Według danych CMR trend w dużej mierze został napędzony przez markę Biały Bocian. W sklepach małoformatowych jest ona trzecią najczęściej wybieraną wódką premium tuż po Stock Prestige oraz Wyborowej. Wśród wariantów premium znaczenie ma zarówno nieprzeciętny proces produkcji, np. z rzadkich zbóż, poddanie specjalnym procesom, np. leżakowanie czy powolny bądź kilkukrotnie powtórzony proces destylacji. Równie ważny jest wyjątkowy design opakowania.
Widoczna jest również potrzeba innowacji o czym świadczy powolny odwrót od tzw. produktów economy oraz popularność tzw. wódek smakowych. Kolorowych wariantów mocnych alkoholi na rynku przybywa jednak do ulubionych smaków Polaków należą te postrzegane jako tradycyjne, czyli pigwa, wiśnia czy malina. Jest to pewnego rodzaju ukłon w stronę tradycji, ponieważ wiśniówka czy pigwówka to trunki kojarzone z domową produkcją opartą na tradycyjnych recepturach i rzemieślniczej produkcji alkoholu. A właśnie takimi trunkami lubimy częstować gości przy świątecznym stole.
Whisky z wyższej półki
Okres przed Wielkanocą to dobry czas dla whisky – w 2021 roku w tygodniu wielkanocnym wydatki na tę kategorię były o 30% wyższe niż średnia z okresu marzec-kwiecień 2021. W tygodniu wielkanocnym whisky stanowiły 3% sprzedanych opakowań alkoholi mocnych i odpowiadały za prawie 10% wartości sprzedaży tej kategorii . Cały rynek whisky w Polsce według NielsenIQ wart jest 3,5 mld zł, stanowiąc 8,7% w całej kategorii alkoholi.
„W przypadku whisky udział producentów w okresie przedświątecznym był nieco bardziej rozdrobniony. Najwięksi pod względem udziałów wartościowych w sprzedaży tej podkategorii w tygodniu wielkanocnym byli Pernod Ricard z udziałem prawie 33% z marką Ballantine’s, Brown-Forman z udziałem 20% z marką Jack Daniel’s i CEDC z udziałem 18% z marką Grant’s” – mówi Michał Wiśniewski z CMR.
Klienci w tygodniu zakończonym Wielkanocą, podobnie jak w ciągu całego roku 2021 mogli wybierać średnio spośród 5 różnych rodzajów whisky w przeciętnym sklepie małoformatowym.
Whisky to jedna z kategorii, które odnotowały wzrost w ostatnim czasie. Zgodnie z danymi CMR, w sklepach małego formatu wolumen sprzedaży whisky w roku 2021 w stosunku do poprzedniego wzrósł o około 2%, a wartość o około 4%. Co więcej, głównie za sprawą tych droższych wariantów. Udziały wolumenowe w sprzedaży kategorii zwiększyły segmenty premium, top premium i ultra premium. Zatem trend premiumizacji widać również wewnątrz tej kategorii. Rynek rozwija się także w kierunku whisky smakowych, producenci wprowadzają je coraz częściej do swojej oferty zgodnie z wymaganiami konsumentów.
Likiery, kremy, bittery
Kolejną kategorią wartą uwagi są likiery, kremy i bittery. Likiery i kremy to słodkie trunki o gęstej konsystencji, zazwyczaj powstają na bazie mleka skondensowanego, ziół lub owoców. Pija się je przed posiłkiem (w postaci drinka – aperitifu) lub po nim. Bitter to z kolei gorzki aromatyczny trunek, na bazie alkoholu, posiadający specyficzny smak lub zapach. Najczęściej aromatyzowany jest ekstraktami ziołowymi, roślinnymi albo z owoców cytrusowych. Bittery mogą być pite w czystej postaci, przykładowo tak jak włoskie Campari, albo jako dodatek do drinków.
Do najbardziej rozpoznawalnych marek likierów i bitterów zalicza się: Aperol (bitter włoskiej produkcji o smaku gorzkich pomarańczy, rabarbaru i mieszanki ziół), Jägermeister (ziołowo-korzenny trunek wywodzący się z Niemiec), Baileys (irlandzki likier na bazie śmietanki i whisky), Advocaat (jajeczny likier z brandy), Campari (włoski bitter pomarańczowy) czy Sheridan’s (sprzedawany w dwukomorowych butelkach – w proporcjach 1/3 likieru śmietankowego z białą czekoladą i 2/3 likieru kawowo-czekoladowego, o smaku whisky i orzechów).
Likiery to niewielka część całej kategorii alkoholi, ale zwłaszcza na święta wielkanocne zyskuje na zainteresowaniu. Według danych CMR kategoria likierów, kremów i bitterów osiąga wzrost wartości sprzedaży o prawie 50% w porównaniu do średniej sprzedaży tygodniowej. W okresie tuż przed Wielkanocą 2021 roku udział likierów w wartości sprzedaży alkoholi mocnych sięgał 2%.
Wśród likierów, kremów i bitterów królowało dwóch producentów. Największy udział w sprzedaży podkategorii odnotowało CEDC, z udziałami powyżej 40% i marką Jägermeister a także Polmos Bielsko-Biała z udziałami powyżej 17% i marką Advocaat.
Klienci w tygodniu zakończonym Wielkanocą, podobnie jak w ciągu całego roku 2021 mogli wybierać w przeciętnym sklepie małoformatowym średnio spośród 3 likierów, kremów lub bitterów.
Wino do posiłku
Za nami kolejny dobry rok dla wina. Jak przyznają przedstawiciele branży, wpływ na to niewątpliwie miała pandemia, która sprawiła, że więcej czasu spędzamy w domu, częściej gotujemy i przy tym raczymy się trunkami, które uzupełniają potrawy. Natomiast od zawsze wina pojawiają się na świątecznych stołach. Kategoria ta w całym koszyku alkoholowym stanowi 9%. Warta jest niemal 3,6 mld zł8. Całościowo wina stanowią prawie 5% wartości sprzedaży alkoholi w sklepach małego formatu9.
Ponad połowa butelek winnych, po które sięgamy to warianty stołowe, w szczególności czerwone. Natomiast z roku na rok rośnie liczba fanów win białych, jak również różowych. Dodatkowo, około 1/3 wolumenu sprzedaży win stołowych stanowią warianty półsłodkie. Widać też zmianę struktury konsumpcji win czerwonych na rzecz lżejszych trunków o mniejszej zawartości alkoholu. Co ciekawe, pandemia nie zahamowała trendu premiumizacji. Coraz większe znaczenie ma dla nas jakość, a nie ilość wypijanego alkoholu.
W ostatnim czasie na popularności zyskują wina musujące i szampany. Według CMR wolumen sprzedaży tej kategorii w sklepach małoformatowych do 300 mkw. w roku 2021 wzrósł o około 6% w stosunku do roku poprzedniego. Głównie za sprawą prosecco, które możemy znaleźć już w około 40% sklepów małego formatu, dających nam wybór spośród średnio 2-3 wariantów. Najpopularniejsze pozycje to Martini, Mionetto Prosecco czy Prosecco Treviso.
Na rynku rozwijają się także wina bez procentów, które są w ofercie około 40% sklepów małoformatowych w średnio dwóch wariantach. Najczęściej jest to Cin&Cin Free, Appalina Chardonnay czy Grzaniec Galicyjski z Miodem i Cytryną.
Przy świątecznym stole z pewnością sprawdzi się znajomość foodpairingu, czyli sztuki łączenia smaków. Podając odpowiednie wino do danego rodzaju potrawy można wydobyć pełnię smaku. Odpowiednio dobrane wino potrafi świetnie harmonizować z potrawą, jednocześnie nie zakłócając smaku, ale go podkręcając.
Zmiany w wyborach piwa
Mimo że nie jest to typowy trunek na świątecznym stole to jest istotną kategorią w koszyku alkoholowym. Według NielsenIQ w 2021 roku kategoria ta stanowiła 44,3% całej kategorii alkoholi generując sprzedaż na poziomie 13,8 mld zł. W przeciętnym sklepie małoformatowym znajdziemy 51 wariantów lagerów, 12 piw mocnych, 34 pozycji bezalkoholowych, 28 smakowych, 21 specjalności i 10 radlerów. W tej kategorii na znaczeniu również zyskują produkty dobre jakościowo, wyrabiane rzemieślniczo kraftowe pozycje.
W ostatnich latach spożycie piwa maleje, najbardziej tracą piwa alkoholowe i mocne lagery, a jedynym segmentem piwa w Polsce, który odnotowuje pozytywną dynamikę, jest segment piw bezalkoholowych. Konsumenci doceniają je za jakość, różnorodność styli, ale przede wszystkim za to, że pozwalają cieszyć się piwem w każdej sytuacji, wtedy kiedy nie możemy spożywać alkoholu.
„Piwa bezalkoholowe podwoiły swoją sprzedaż mniej więcej w ciągu trzech ostatnich lat. W roku 2021 r. stanowiły już ok. 4% wolumenu sprzedaży piwa. Co więcej, mamy coraz szerszy wybór w sklepach piw bezalkoholowych. W 2021 roku mogliśmy znaleźć w sklepach małoformatowych aż 20 wariantów. Piwa bezalkoholowe są już trzecim największym segmentem piwnym jeśli chodzi o sprzedaż tuż po lagerach oraz piwach mocnych. Pod względem szerokości asortymentu są nawet tuż za lagerami. Ze względu na dynamiczny rozwój tego segmentu piwa bezalkoholowe stały się większe nawet niż piwa smakowe od roku 2020. Porównując sprzedaż piw bezalkoholowych z innymi kategoriami produktowymi napojowymi oraz impulsowymi, możemy zauważyć, że wartość sprzedaży segmentu jest już zbliżona do napojów gazowanych o małych pojemnościach do 500 ml. Z kolei ta sprzedaż jest już wyższa niż np. herbat mrożonych czy tzw. wód smakowych. Największą część sprzedaży piw bezalkoholowych stanowią warianty smakowe. Również to one są najbardziej liczne na półkach sklepowych – jest to ok. 14 wariantów. Natomiast bardzo dynamicznie rozwijają się również lagery. Średnio co roku dochodzi jeden wariant. Cały czas powstają nowe marki i to również napędza ten segment” – mówi Joanna Tsuman z CMR.
Jak wynika z raportu przygotowanego przez Deloitte we współpracy z Browarami Polskimi10 kolejnym trendem na rynku piw są zmiany sprzedaży w poszczególnych segmentach cenowych. W 2020 roku segment economy i mainstream (cena poniżej 2,95 zł za 0,5 l) zanotowały spadki. Z kolei segment premium, top premium i ultra premium (cena powyżej 4,64 zł za 0,5 l) odnotowały wzrost wolumenu sprzedaży, który dla najdroższych piw wynosił aż 15,9%. Świadczy to o tym, że Polacy przykładają coraz większą wagę do jakości. Obecnie rośnie znaczenie gatunków piw innych niż jasny lager w ofercie. Ta kategoria w dalszym ciągu jest najczęstszym wyborem przez Polskich konsumentów i stanowi 82% całego rynku jednak udział się zmniejsza na korzyść wzrostu udziałów innych gatunków, szczególnie piwa bezalkoholowego. Popularność zyskują również takie gatunki jak: IPA, stout, piwa belgijskie i różne rodzaje piw pszenicznych.
Napoje i soki
Obok alkoholi stałe miejsce na świątecznym stole mają pozycje bez alkoholu, takie jak napoje i soki. Jak przyznaje Julia Kijo z CMR sprzedaż tych kategorii cechuje sezonowość. „Klienci znacznie częściej sięgają po opakowanie orzeźwiającego płynu w okresie rosnących letnich temperatur, niż w okresie ujemnych temperatur zimowych. Kwiecień jest miesiącem przejściowym – poprzeplata trochę zimy trochę lata – sprzedaż wolumenowa odpowiada poziomowi sprzedaży miesięcy zimowych, z wyjątkiem tygodnia wielkanocnego (29.03-4.04.2021 r.) kiedy sprzedaż sięga wyników jak w szczycie sezonu” – wyjaśnia.
Sprzedaż w tygodniu poprzedzającym Wielkanoc w sklepach małego formatu rośnie wartościowo o ok. 30% w stosunku do tygodnia poprzedzającego. „Zabiegi rządu mające na celu ograniczenie spożycia słodzonych napojów – wprowadzenie opłaty cukrowej na początku 2021 r. – skutecznie zmniejszyły wolumen sprzedaży napojów gazowanych (-19%) i soków (-6%) 2021 vs 2020. Z kolei wzrost cen kategorii napojowych – odpowiednio +37% i + 6% za litr – zrekompensował spadek sprzedaży. Wartościowo soki utrzymały stabilny poziom sprzedaży, a napoje gazowane zaraportowały wzrost o 11% w porównaniu do 2020 r. w sklepach małoformatowych” – mówi Julia Kijo.
Z uwagi na popularność obu kategorii trudno na rynku znaleźć sklep małoformatowy, który nie miałby w ofercie napojów gazowanych i niegazowanych. Wybór produktowy jest bardzo szeroki, na półce znajdziemy średnio 42 różnych wariantów napojów gazowanych i aż 65 soków i napojów niegazowanych. W okresie wielkanocnym raportowane są wzrosty liczby wariantów na półce średnio o 2-3 SKU w stosunku do tygodnia poprzedzającego. W okolicach świąt obserwowany jest wzrost wagi napojów w większych pojemnościach – powyżej 1 litra11.
Według instytutu w napojach gazowanych ponad połowa sprzedaży wartościowej sklepów małoformatowych należy do koncernu Coca-Cola (wiodące marki: Coca-Cola, Fanta, Sprite), na drugim miejscu z 30% udziałem w rynku plasuje się PepsiCo (wiodące marki: Pepsi, Mirinda, 7UP). Drugoligowi gracze z udziałami w granicach 2-6% to Colian, Zbyszko, Hoop i Orangina. W sokach i napojach niegazowanych prym wiedzie firma Maspex z blisko 70% udziałem w rynku (marki Tymbark, Kubuś, Caprio), drugie miejsce zajmuje producent Hortex (ok. 10%). Nie widać znaczących przetasowań w udziałach poszczególnych producentów w okolicy Wielkanocy.
Okres przedświąteczny to czas kiedy zyski ze sprzedaży mogą być znacznie większe. Wystarczy odpowiednie zatowarowanie i ekspozycja, by klient zwrócił uwagę na produkty. Alkohole należą do tych droższych kategorii, dlatego tutaj szczególnie warto zaoferować coś wyjątkowego. A szeroka oferta napojów i soków będzie stanowiła idealne uzupełnienie zarówno asortymentu, jak również koszyków zakupowych przed świętami.
Monika Książek
Redaktor
1 źródło: NielsenIQ, Panel Handlu Detalicznego, rynek: Cała Polska (Food), okresy dwunastomiesięczne: grudzień 2019 – listopad 2020, grudzień 2020 – listopad 2021, fakty: sprzedaż wartościowa w PLN, sprzedaż wolumenowa w litrach; udziały wolumenowe i wartościowe do całej kategorii alkoholi; kategorie: Piwo, Cydr, Gotowe napoje alkoholowe, Brandy, Rum, Gin, Tequila, Wódka, Whisky, Wina owocowe I aromatyzowane, Wino Deserowe, Likier, Wino musujące, Wino stołowe, Vermouth.
2 źródło: CMR, styczeń-listopad 2021 r.
3 źródło: NielsenIQ.
4 źródło: CMR, styczeń-październik 2021 r.
5 źródło: CMR, 2021 vs 2020 r.
6 źródło: Dane CMR, z okresu marzec-kwiecień 2021 r., sklepy małoformatowe do 300 mkw.
7 źródło: Dane CMR.
8 źródło: NielsenIQ.
9 źródło: CMR.
10 źródło: Raport „Podsumowanie analizy wybranych wskaźników wpływu przemysłu piwowarskiego na polską gospodarkę i otoczenie” Deloitte, październik 2021 r.
11 źródło: Dane CMR.
Napoje bezalkoholowe to kategoria, na którą jeszcze przed wprowadzeniem podatku cukrowego w 2020 roku Polacy wydali 16,8 mld zł. W porównaniu do roku wcześniejszego była to wartość mniejsza o 680 mln zł. Spadkowi wartości o 4% towarzyszył spadek ilości sprzedanych sztuk produktu o 10%. Początek roku 2021 przyniósł wzrost cen produktów, który spowodował kontynuację spadkowego trendu sprzedaży3. W sklepach do 300 mkw. soki, nektary i napoje niegazowane stanowią 1,3% całkowitej wartościowej sprzedaży. Napoje gazowane o pojemności większej niż 500 ml stanowią 1,6% całkowitej sprzedaży, a napoje gazowane o pojemności równej lub mniejszej 500 ml – 0,8%. Jeśli chodzi o liczbę transakcji soki, nektary, napoje niegazowane znajdują się na 5,8% wszystkich paragonów, napoje gazowane powyżej 500 ml na 4,6%, a napoje impulsowe na 3,7%4.
Obie kategorie, zarówno napoje alkoholowe, jak i bezalkoholowe notują pewnie wahania, jednak okres przedświąteczny rządzi się swoimi prawami. Konsumenci szukają produktów wyższej jakości, za które są skłonni zapłacić więcej. Ta tendencja jest ściśle związana ze świętami wielkanocnymi, nawet mimo rosnących cen.
Ceny idą w górę
Zarówno ceny alkoholi, jak i napojów w ostatnim czasie charakteryzują się tendencją wzrostową. Instytut CMR sprawdził z jakim poziomem wzrostu cen mieliśmy ostatnio do czynienia. W grudniu 2021 roku w porównaniu do tego samego miesiąca rok wcześniej wzrost cen alkoholi w sklepach małoformatowych do 300 mkw. wynosił 5,3%. Z kolei w supermarketach 301-2500 mkw. wzrost ten był nieco niższy, wyniósł 3,7%. Biorąc pod uwagę poszczególne kategorie to największy skok cen dotyczył wódek smakowych, w sklepach do 300 mkw. wyniósł aż 12,3%, w supermarketach 7,4%. Kolejną kategorią o wysokich wzrostach cen była wódka czysta, w placówkach małoformatowych ceny wzrosły o 7,8%, z kolei w supermarketach o 5,7%.
Dane M/platform za styczeń 2022 wskazują, że wzrostem sprzedaży charakteryzowały się takie kategorie jak napoje bezalkoholowe (+1,2%) oraz alkohole mocne, takie jak whisky, rum, likiery, gin (+7,0%). W kategoriach napojowych wzrost cen wyniósł w przypadku napojów gazowanych +37% a w przypadku soków +6% za litr5.
Świętujemy przy winach, whisky, wódce i likierach
Alkohol mocny to od dawna jedna z popularniejszych kategorii w sklepach małoformatowych do 300 mkw. Według danych sprzedażowych z poprzedniego roku zwiększoną popularnością przed świętami wielkanocnymi cieszą się whisky, likiery, kremy czy bittery. Wzrasta również sprzedaż wódki, ale odpowiada za to zwiększone zapotrzebowanie na większe pojemności.
Które alkohole Polacy postrzegają jako odpowiednie do świętowania ważnych wydarzeń? Na pierwszym miejscu znajdują się wino, whisky oraz wódka czysta, co jedynie potwierdza wspomniane badanie rynkowe. Kolejne miejsca zajmuje piwo, wódka kolorowa (smakowa), koniak i brandy, likier, cydr oraz miód pitny.
Większe butelki wódki
Wódka to druga największa kategoria w koszyku alkoholowym, zaraz po piwach. Stanowi ponad 30% całej kategorii alkoholi. Według NielsenIQ w 2021 roku na tego typu alkohol mocny Polacy wydali 13,8 mld zł. Wódka czysta to także najpopularniejszy trunek przy wielkanocnym stole w 2021 roku. Według CMR kategoria ta miała ponad 66% udziałów w wolumenie sprzedaży alkoholi mocnych. „Wartość sprzedaży wódek czystych w porównaniu do średniej sprzedaży z okresu marzec-kwiecień 2021 r. w tygodniu wielkanocnym wzrosła o ponad 12%, w tym samym czasie spadła natomiast sprzedaż wódek smakowych” – mówi Michał Wiśniewski, analityk CMR.
Jednak jak się okazuje nie są za to odpowiedzialne wzmożone zakupy klientów przed świętami. „Co interesujące, wódki czyste i smakowe wcale nie pojawiały się w okresie wielkanocnym częściej na paragonach niż w pozostałych tygodniach w marcu i kwietniu 2021, po prostu klienci sięgali po większe i droższe produkty” – dodaje analityk. Tuż przed Wielkanocą znacznie częściej niż w zwykłych tygodniach klienci wkładali jednak do koszyków produkty takie jak whisky, likiery, kremy czy bittery.
Największą dynamiką wzrostu wartości sprzedaży w kategorii wódek czystych w czasie świąt Wielkiej Nocy odznaczała się pojemność 700 ml. W tygodniu wielkanocnym zwiększyła swoje udziały o 3 p.p. i osiągnęła 18% sprzedaży wolumenowej w kategorii wódek czystych. Największą popularnością w tygodniu wielkanocnym, podobnie jak przez cały rok cieszyła się pojemność 500 ml, która odpowiadała za 58% sprzedaży wolumenowej wszystkich wódek czystych6.
Oferta sklepów zazwyczaj przewiduje różne gusta nabywców. Klienci w tygodniu zakończonym Wielkanocą, podobnie jak w ciągu całego roku 2021 mogli wybierać średnio spośród 23 rodzajów wódek czystych i 29 wódek smakowych.
Według instytutu sprzedaż wódek czystych w święta Wielkiej Nocy w 2021 roku pozostała zdominowana przez dwóch największych graczy na rynku, czyli CEDC i Stock, którzy łącznie odpowiadali za ponad 75% wartościowej sprzedaży tej kategorii. W tym czasie, podobnie jak i poza tygodniem wielkanocnym, najważniejszymi markami pod względem udziałów w wartości sprzedaży były Żubrówka Biała i Żołądkowa Czysta de Luxe.
Wyjątkowość i tradycja
Ogólną tendencją na rynku alkoholi jest rosnąca popularność wódek premium, które zazwyczaj kupowane są okazjonalnie czy też w prezencie udając się w gości. Według danych CMR trend w dużej mierze został napędzony przez markę Biały Bocian. W sklepach małoformatowych jest ona trzecią najczęściej wybieraną wódką premium tuż po Stock Prestige oraz Wyborowej. Wśród wariantów premium znaczenie ma zarówno nieprzeciętny proces produkcji, np. z rzadkich zbóż, poddanie specjalnym procesom, np. leżakowanie czy powolny bądź kilkukrotnie powtórzony proces destylacji. Równie ważny jest wyjątkowy design opakowania.
Widoczna jest również potrzeba innowacji o czym świadczy powolny odwrót od tzw. produktów economy oraz popularność tzw. wódek smakowych. Kolorowych wariantów mocnych alkoholi na rynku przybywa jednak do ulubionych smaków Polaków należą te postrzegane jako tradycyjne, czyli pigwa, wiśnia czy malina. Jest to pewnego rodzaju ukłon w stronę tradycji, ponieważ wiśniówka czy pigwówka to trunki kojarzone z domową produkcją opartą na tradycyjnych recepturach i rzemieślniczej produkcji alkoholu. A właśnie takimi trunkami lubimy częstować gości przy świątecznym stole.
Whisky z wyższej półki
Okres przed Wielkanocą to dobry czas dla whisky – w 2021 roku w tygodniu wielkanocnym wydatki na tę kategorię były o 30% wyższe niż średnia z okresu marzec-kwiecień 2021. W tygodniu wielkanocnym whisky stanowiły 3% sprzedanych opakowań alkoholi mocnych i odpowiadały za prawie 10% wartości sprzedaży tej kategorii . Cały rynek whisky w Polsce według NielsenIQ wart jest 3,5 mld zł, stanowiąc 8,7% w całej kategorii alkoholi.
„W przypadku whisky udział producentów w okresie przedświątecznym był nieco bardziej rozdrobniony. Najwięksi pod względem udziałów wartościowych w sprzedaży tej podkategorii w tygodniu wielkanocnym byli Pernod Ricard z udziałem prawie 33% z marką Ballantine’s, Brown-Forman z udziałem 20% z marką Jack Daniel’s i CEDC z udziałem 18% z marką Grant’s” – mówi Michał Wiśniewski z CMR.
Klienci w tygodniu zakończonym Wielkanocą, podobnie jak w ciągu całego roku 2021 mogli wybierać średnio spośród 5 różnych rodzajów whisky w przeciętnym sklepie małoformatowym.
Whisky to jedna z kategorii, które odnotowały wzrost w ostatnim czasie. Zgodnie z danymi CMR, w sklepach małego formatu wolumen sprzedaży whisky w roku 2021 w stosunku do poprzedniego wzrósł o około 2%, a wartość o około 4%. Co więcej, głównie za sprawą tych droższych wariantów. Udziały wolumenowe w sprzedaży kategorii zwiększyły segmenty premium, top premium i ultra premium. Zatem trend premiumizacji widać również wewnątrz tej kategorii. Rynek rozwija się także w kierunku whisky smakowych, producenci wprowadzają je coraz częściej do swojej oferty zgodnie z wymaganiami konsumentów.
Likiery, kremy, bittery
Kolejną kategorią wartą uwagi są likiery, kremy i bittery. Likiery i kremy to słodkie trunki o gęstej konsystencji, zazwyczaj powstają na bazie mleka skondensowanego, ziół lub owoców. Pija się je przed posiłkiem (w postaci drinka – aperitifu) lub po nim. Bitter to z kolei gorzki aromatyczny trunek, na bazie alkoholu, posiadający specyficzny smak lub zapach. Najczęściej aromatyzowany jest ekstraktami ziołowymi, roślinnymi albo z owoców cytrusowych. Bittery mogą być pite w czystej postaci, przykładowo tak jak włoskie Campari, albo jako dodatek do drinków.
Do najbardziej rozpoznawalnych marek likierów i bitterów zalicza się: Aperol (bitter włoskiej produkcji o smaku gorzkich pomarańczy, rabarbaru i mieszanki ziół), Jägermeister (ziołowo-korzenny trunek wywodzący się z Niemiec), Baileys (irlandzki likier na bazie śmietanki i whisky), Advocaat (jajeczny likier z brandy), Campari (włoski bitter pomarańczowy) czy Sheridan’s (sprzedawany w dwukomorowych butelkach – w proporcjach 1/3 likieru śmietankowego z białą czekoladą i 2/3 likieru kawowo-czekoladowego, o smaku whisky i orzechów).
Likiery to niewielka część całej kategorii alkoholi, ale zwłaszcza na święta wielkanocne zyskuje na zainteresowaniu. Według danych CMR kategoria likierów, kremów i bitterów osiąga wzrost wartości sprzedaży o prawie 50% w porównaniu do średniej sprzedaży tygodniowej. W okresie tuż przed Wielkanocą 2021 roku udział likierów w wartości sprzedaży alkoholi mocnych sięgał 2%.
Wśród likierów, kremów i bitterów królowało dwóch producentów. Największy udział w sprzedaży podkategorii odnotowało CEDC, z udziałami powyżej 40% i marką Jägermeister a także Polmos Bielsko-Biała z udziałami powyżej 17% i marką Advocaat.
Klienci w tygodniu zakończonym Wielkanocą, podobnie jak w ciągu całego roku 2021 mogli wybierać w przeciętnym sklepie małoformatowym średnio spośród 3 likierów, kremów lub bitterów.
Wino do posiłku
Za nami kolejny dobry rok dla wina. Jak przyznają przedstawiciele branży, wpływ na to niewątpliwie miała pandemia, która sprawiła, że więcej czasu spędzamy w domu, częściej gotujemy i przy tym raczymy się trunkami, które uzupełniają potrawy. Natomiast od zawsze wina pojawiają się na świątecznych stołach. Kategoria ta w całym koszyku alkoholowym stanowi 9%. Warta jest niemal 3,6 mld zł8. Całościowo wina stanowią prawie 5% wartości sprzedaży alkoholi w sklepach małego formatu9.
Ponad połowa butelek winnych, po które sięgamy to warianty stołowe, w szczególności czerwone. Natomiast z roku na rok rośnie liczba fanów win białych, jak również różowych. Dodatkowo, około 1/3 wolumenu sprzedaży win stołowych stanowią warianty półsłodkie. Widać też zmianę struktury konsumpcji win czerwonych na rzecz lżejszych trunków o mniejszej zawartości alkoholu. Co ciekawe, pandemia nie zahamowała trendu premiumizacji. Coraz większe znaczenie ma dla nas jakość, a nie ilość wypijanego alkoholu.
W ostatnim czasie na popularności zyskują wina musujące i szampany. Według CMR wolumen sprzedaży tej kategorii w sklepach małoformatowych do 300 mkw. w roku 2021 wzrósł o około 6% w stosunku do roku poprzedniego. Głównie za sprawą prosecco, które możemy znaleźć już w około 40% sklepów małego formatu, dających nam wybór spośród średnio 2-3 wariantów. Najpopularniejsze pozycje to Martini, Mionetto Prosecco czy Prosecco Treviso.
Na rynku rozwijają się także wina bez procentów, które są w ofercie około 40% sklepów małoformatowych w średnio dwóch wariantach. Najczęściej jest to Cin&Cin Free, Appalina Chardonnay czy Grzaniec Galicyjski z Miodem i Cytryną.
Przy świątecznym stole z pewnością sprawdzi się znajomość foodpairingu, czyli sztuki łączenia smaków. Podając odpowiednie wino do danego rodzaju potrawy można wydobyć pełnię smaku. Odpowiednio dobrane wino potrafi świetnie harmonizować z potrawą, jednocześnie nie zakłócając smaku, ale go podkręcając.
Zmiany w wyborach piwa
Mimo że nie jest to typowy trunek na świątecznym stole to jest istotną kategorią w koszyku alkoholowym. Według NielsenIQ w 2021 roku kategoria ta stanowiła 44,3% całej kategorii alkoholi generując sprzedaż na poziomie 13,8 mld zł. W przeciętnym sklepie małoformatowym znajdziemy 51 wariantów lagerów, 12 piw mocnych, 34 pozycji bezalkoholowych, 28 smakowych, 21 specjalności i 10 radlerów. W tej kategorii na znaczeniu również zyskują produkty dobre jakościowo, wyrabiane rzemieślniczo kraftowe pozycje.
W ostatnich latach spożycie piwa maleje, najbardziej tracą piwa alkoholowe i mocne lagery, a jedynym segmentem piwa w Polsce, który odnotowuje pozytywną dynamikę, jest segment piw bezalkoholowych. Konsumenci doceniają je za jakość, różnorodność styli, ale przede wszystkim za to, że pozwalają cieszyć się piwem w każdej sytuacji, wtedy kiedy nie możemy spożywać alkoholu.
„Piwa bezalkoholowe podwoiły swoją sprzedaż mniej więcej w ciągu trzech ostatnich lat. W roku 2021 r. stanowiły już ok. 4% wolumenu sprzedaży piwa. Co więcej, mamy coraz szerszy wybór w sklepach piw bezalkoholowych. W 2021 roku mogliśmy znaleźć w sklepach małoformatowych aż 20 wariantów. Piwa bezalkoholowe są już trzecim największym segmentem piwnym jeśli chodzi o sprzedaż tuż po lagerach oraz piwach mocnych. Pod względem szerokości asortymentu są nawet tuż za lagerami. Ze względu na dynamiczny rozwój tego segmentu piwa bezalkoholowe stały się większe nawet niż piwa smakowe od roku 2020. Porównując sprzedaż piw bezalkoholowych z innymi kategoriami produktowymi napojowymi oraz impulsowymi, możemy zauważyć, że wartość sprzedaży segmentu jest już zbliżona do napojów gazowanych o małych pojemnościach do 500 ml. Z kolei ta sprzedaż jest już wyższa niż np. herbat mrożonych czy tzw. wód smakowych. Największą część sprzedaży piw bezalkoholowych stanowią warianty smakowe. Również to one są najbardziej liczne na półkach sklepowych – jest to ok. 14 wariantów. Natomiast bardzo dynamicznie rozwijają się również lagery. Średnio co roku dochodzi jeden wariant. Cały czas powstają nowe marki i to również napędza ten segment” – mówi Joanna Tsuman z CMR.
Jak wynika z raportu przygotowanego przez Deloitte we współpracy z Browarami Polskimi10 kolejnym trendem na rynku piw są zmiany sprzedaży w poszczególnych segmentach cenowych. W 2020 roku segment economy i mainstream (cena poniżej 2,95 zł za 0,5 l) zanotowały spadki. Z kolei segment premium, top premium i ultra premium (cena powyżej 4,64 zł za 0,5 l) odnotowały wzrost wolumenu sprzedaży, który dla najdroższych piw wynosił aż 15,9%. Świadczy to o tym, że Polacy przykładają coraz większą wagę do jakości. Obecnie rośnie znaczenie gatunków piw innych niż jasny lager w ofercie. Ta kategoria w dalszym ciągu jest najczęstszym wyborem przez Polskich konsumentów i stanowi 82% całego rynku jednak udział się zmniejsza na korzyść wzrostu udziałów innych gatunków, szczególnie piwa bezalkoholowego. Popularność zyskują również takie gatunki jak: IPA, stout, piwa belgijskie i różne rodzaje piw pszenicznych.
Napoje i soki
Obok alkoholi stałe miejsce na świątecznym stole mają pozycje bez alkoholu, takie jak napoje i soki. Jak przyznaje Julia Kijo z CMR sprzedaż tych kategorii cechuje sezonowość. „Klienci znacznie częściej sięgają po opakowanie orzeźwiającego płynu w okresie rosnących letnich temperatur, niż w okresie ujemnych temperatur zimowych. Kwiecień jest miesiącem przejściowym – poprzeplata trochę zimy trochę lata – sprzedaż wolumenowa odpowiada poziomowi sprzedaży miesięcy zimowych, z wyjątkiem tygodnia wielkanocnego (29.03-4.04.2021 r.) kiedy sprzedaż sięga wyników jak w szczycie sezonu” – wyjaśnia.
Sprzedaż w tygodniu poprzedzającym Wielkanoc w sklepach małego formatu rośnie wartościowo o ok. 30% w stosunku do tygodnia poprzedzającego. „Zabiegi rządu mające na celu ograniczenie spożycia słodzonych napojów – wprowadzenie opłaty cukrowej na początku 2021 r. – skutecznie zmniejszyły wolumen sprzedaży napojów gazowanych (-19%) i soków (-6%) 2021 vs 2020. Z kolei wzrost cen kategorii napojowych – odpowiednio +37% i + 6% za litr – zrekompensował spadek sprzedaży. Wartościowo soki utrzymały stabilny poziom sprzedaży, a napoje gazowane zaraportowały wzrost o 11% w porównaniu do 2020 r. w sklepach małoformatowych” – mówi Julia Kijo.
Z uwagi na popularność obu kategorii trudno na rynku znaleźć sklep małoformatowy, który nie miałby w ofercie napojów gazowanych i niegazowanych. Wybór produktowy jest bardzo szeroki, na półce znajdziemy średnio 42 różnych wariantów napojów gazowanych i aż 65 soków i napojów niegazowanych. W okresie wielkanocnym raportowane są wzrosty liczby wariantów na półce średnio o 2-3 SKU w stosunku do tygodnia poprzedzającego. W okolicach świąt obserwowany jest wzrost wagi napojów w większych pojemnościach – powyżej 1 litra11.
Według instytutu w napojach gazowanych ponad połowa sprzedaży wartościowej sklepów małoformatowych należy do koncernu Coca-Cola (wiodące marki: Coca-Cola, Fanta, Sprite), na drugim miejscu z 30% udziałem w rynku plasuje się PepsiCo (wiodące marki: Pepsi, Mirinda, 7UP). Drugoligowi gracze z udziałami w granicach 2-6% to Colian, Zbyszko, Hoop i Orangina. W sokach i napojach niegazowanych prym wiedzie firma Maspex z blisko 70% udziałem w rynku (marki Tymbark, Kubuś, Caprio), drugie miejsce zajmuje producent Hortex (ok. 10%). Nie widać znaczących przetasowań w udziałach poszczególnych producentów w okolicy Wielkanocy.
Okres przedświąteczny to czas kiedy zyski ze sprzedaży mogą być znacznie większe. Wystarczy odpowiednie zatowarowanie i ekspozycja, by klient zwrócił uwagę na produkty. Alkohole należą do tych droższych kategorii, dlatego tutaj szczególnie warto zaoferować coś wyjątkowego. A szeroka oferta napojów i soków będzie stanowiła idealne uzupełnienie zarówno asortymentu, jak również koszyków zakupowych przed świętami.
Monika Książek
Redaktor
1 źródło: NielsenIQ, Panel Handlu Detalicznego, rynek: Cała Polska (Food), okresy dwunastomiesięczne: grudzień 2019 – listopad 2020, grudzień 2020 – listopad 2021, fakty: sprzedaż wartościowa w PLN, sprzedaż wolumenowa w litrach; udziały wolumenowe i wartościowe do całej kategorii alkoholi; kategorie: Piwo, Cydr, Gotowe napoje alkoholowe, Brandy, Rum, Gin, Tequila, Wódka, Whisky, Wina owocowe I aromatyzowane, Wino Deserowe, Likier, Wino musujące, Wino stołowe, Vermouth.
2 źródło: CMR, styczeń-listopad 2021 r.
3 źródło: NielsenIQ.
4 źródło: CMR, styczeń-październik 2021 r.
5 źródło: CMR, 2021 vs 2020 r.
6 źródło: Dane CMR, z okresu marzec-kwiecień 2021 r., sklepy małoformatowe do 300 mkw.
7 źródło: Dane CMR.
8 źródło: NielsenIQ.
9 źródło: CMR.
10 źródło: Raport „Podsumowanie analizy wybranych wskaźników wpływu przemysłu piwowarskiego na polską gospodarkę i otoczenie” Deloitte, październik 2021 r.
11 źródło: Dane CMR.
