Nabiał stanowi ok. 16% całego spożywczego rynku FMCG. Jest jedną w ważniejszych kategorii, stanowi element codziennej diety większości Polaków. To bardzo szeroka i zróżnicowana grupa kategorii, począwszy od samego mleka i śmietany, przez jogurty, kefiry, maślanki i inne napoje mleczne, serki do smarowania i do jedzenia łyżeczką, serki wiejskie, twarogi, sery dojrzewające, topione czy pleśniowe aż po sery regionalne, w tym śródziemnomorskie. Tym razem skupimy się głównie na serach, które stanowią prawie 40% produkcji wyrobów mlecznych.
Kierunki rozwoju
Rozwój całej kategorii nabiału w głównej mierze opiera się o trendy takie jak dbałość o zdrowie, krótka etykieta, dobry skład, wysoka jakość, bezpieczeństwo, a także polskie pochodzenie i produkcja z poszanowaniem tradycji. Oprócz tego na znaczeniu zyskuje zrównoważona produkcja i biodegradowalne lub możliwe do recyklingu opakowania. „Ostatni rok wzmocnił trendy dotyczące dbania o zdrowie, kupowania produktów dobrej jakości, ale i poszukiwania dobrych cen czy promocji. Szczególnie w ostatnich miesiącach główną troską Polaków, obok zdrowia, staje się kwestia rosnących cen i wysoka inflacja” – wyjaśnia Aleksandra Gębrowska, Customer Consultant w NielsenIQ.
W związku z tym w okresie pandemii wśród produktów nabiałowych na znaczeniu zyskiwały produkty funkcjonalne, które komunikowały wspieranie prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego – czyli mleka wzbogacone kulturami bakterii. „W okresie 12-miesięcznym kończącym się na październiku 2020 segment ten odnotował wzrost wolumenu sprzedaży o 16,9% w porównaniu do analogicznego okresu rok wcześniej. W obecnym roku (MAT2 październik 2021) sprzedaż wolumenowa tego typu produktów była wyższa o kolejne 14,8% rok do roku. Segment ten notował dwucyfrowe wzrosty wartościowe zarówno w sklepach mało – jak i wielkoformatowych. Za ponad połowę wartości sprzedaży produktów funkcjonalnych odpowiadały dyskonty ze wzrostem wartości o 24,2% w stosunku do okresu MAT październik 2020” – informuje Aleksandra Gębrowska.
Wciąż rozwijającą się kategorią są także produkty bez laktozy. „Z roku na rok rośnie ich dystrybucja. Małe sklepy aktualnie w ofercie mają dostępnych około 5 wariantów produktów mlecznych bez laktozy. Jeszcze 3 lata temu produkty te były dostępne średnio w połowie sklepów małoformatowych. Aktualnie ich dystrybucja jest na poziomie 70% co oznacza, że średnio 7 sklepów na 10 ma w swojej ofercie produkty mleczne bez laktozy. Jeśli chodzi o strukturę wartości sprzedaży to najpopularniejsze jest mleko i to ono odpowiada za ponad połowę wartości sprzedaży produktów mlecznych bez laktozy w sklepach małoformatowych. Na drugim miejscu znajdziemy sery żółte, na kolejnym jogurty naturalne. Z roku na rok spada zainteresowanie zwykłym mlekiem, rośnie natomiast popularność roślinnych zamienników mleka, a także produktów mlecznych bez laktozy. W okresie styczeń-wrzesień 2021 kategoria mleka bez laktozy osiągnęła wartość około 49 mln zł w kanale dystrybucji jakim są sklepy małoformatowe. To nadal niewiele gdyż zwykłe mleko jest warte ok. 630 mln zł w tym samym okresie. Wśród 5 najpopularniejszych produktów bez laktozy znajdziemy aż 4 warianty mleka i jeden wariant sera żółtego. Najpopularniejszym wariantem jest Mleko Wydojone bez laktozy Mlekovity” – wyjaśnia Magdalena Wilgatek z CMR dla portalu wiadomoscispozywcze.pl.
Produkcja serów
Wytwarzanie serów w Polsce ma wielowiekową tradycje, a po II wojnie światowej przeszło znaczące przeobrażenie – z rzemiosła przekształciło się w produkcję przemysłową. Obecnie produkcja serów i twarogów jest bardzo ważnym działem przetwórstwa mleka, a Polska należy do grona największych światowych producentów tego asortymentu.
Sery i twarogi w 2020 r. stanowiły 37,7% całej wartości produkcji obszernej kategorii jaką jest Mleko i przetwory mleczne3. W tym samym okresie produkcja serów i twarogów odnotowała wzrost na poziomie 10,2% w stosunku do 2016 r. wynosząc 959 841 ton. Podobny wzrost odnotowały sery świeże i podpuszczkowe odpowiednio o 8,9% i 8,7% wynosząc 489 262 tony i 357 647 ton. Natomiast produkcja serów podpuszczkowych w 2020 r. w porównaniu do 2019 r. spadła o 4,2%. Dla sera świeżego odnotowano niewielki wzrost o 1,8%. Największy udział w ogólnej produkcji wytworzonej serów i twarogów w Polsce w 2020 r. miał ser świeży – 51,0% (489 262 tony). Na drugim miejscu znalazły się sery podpuszczkowe, których udział wyniósł 37,3% (357 647 ton). W 2020 r. w stosunku do 2016 r. udział serów podpuszczkowych w ogólnej produkcji serów w kraju spadł z 37,8% do 37,3%. W przypadku sera świeżego udział ten spadł z 51,6% do 51,0%4.
Rosnący globalny popyt na wyroby serowarskie skutkuje rozwojem eksportu. W latach 2004-2020 sprzedaż zagraniczna serów i twarogów zwiększyła się ze 191 mln EUR do 823 mln EUR, tj. ponad czterokrotnie. W okresie pierwszych siedmiu miesięcy 2021 r. utrzymywał się wzrost wartości wywozu tego asortymentu. Przychody uzyskane z eksportu serów i twarogów osiągnęły poziom 518 mln EUR, o 8% wyższy niż w porównywalnym okresie 2020 r. Tak dobre wyniki czynią Polskę szóstym producentem serów na świecie (po USA, Niemczech, Francji, Włoszech i Niderlandach) oraz piątym w Unii Europejskiej5.
Sery w koszyku zakupowym
Znaczący udział w ramach koszyka produktów nabiałowych stanowi ser paczkowany, który jak wynika z danych NielsenIQ6 jest kategorią stabilną pod względem sprzedaży wolumenowej, wartą ponad 7,5 mld złotych. „W ostatnim roku wspomniana kategoria odnotowała wzrost wartości o 2,2% w porównaniu do poprzedniego okresu. Największy segment, czyli paczkowane sery białe spadły na wolumenie o 1,1%, jednak urosły na wartości o 1,3%. Wśród serów białych w ostatnim roku niższą o 4% sprzedaż wolumenową odnotowały serki wiejskie, a coraz większą popularnością cieszyła się mozzarella ze wzrostem wolumenu o 6,5% w porównaniu do okresu MAT październik 2020. Drugi pod względem wielkości segment serów, czyli paczkowane sery twarde zanotowały wzrost wolumenu o 0,9% oraz wartości o 3,5%. Segmentem, który rozwija się najbardziej dynamicznie są paczkowane sery pleśniowe, które po 12% wzroście wolumenowym w poprzednim okresie, w tym roku wzrosły o 4% w porównaniu do okresu MAT październik 2020. Z kolei po wzrostach w poprzednim roku niższą sprzedaż odnotował segment sera topionego, notujący spadek o 3,7% pod kątem wolumenu” – informuje Aleksandra Gębarowska, Customer Consultant w NielsenIQ.
Blisko 57% wartości sprzedaży serów paczkowanych należało do dyskontów, w których sprzedaż kategorii wzrosła o 4,4% rok do roku. Co ciekawe najbardziej dynamicznie rozwijającym się segmentem w dyskontach były sery topione z 14% wzrostem wartości, które znacząco traciły w pozostałych kanałach sprzedaży w porównaniu do okresu MAT październik 20207.
„Warto zauważyć, że w przypadku serów na rynku pojawiało się coraz więcej roślinnych alternatyw. Substytuty sera powstawały najczęściej z soi, ale na rynku pojawiają się również produkty bazujące na kokosie, orzechach nerkowca czy migdałach. Najpopularniejszym segmentem wśród paczkowanych alternatyw sera są te w blokach, jednak na znaczeniu zyskuje również segment produktów w plastrach” – przyznaje Aleksandra Gębarowska z NielsenIQ.
Jak pokazują wyniki NielsenIQ za ostatni 12-miesięczny okres – rynek produktów nabiałowych jest rynkiem dojrzałym, w sprzedaży którego umacnia się rola dyskontów. Obok produktów mlecznych na półkach i w lodówkach możemy spotkać coraz więcej roślinnych alternatyw, które chociaż jeszcze stanowią niszę w porównaniu do ich mlecznych odpowiedników, to rozwijają się dynamicznie na polskim rynku. Szczególnie w kontekście trendów związanych z naszym zdrowiem, dbaniem o planetę oraz o dobrostan zwierząt w najbliższych latach szczególnie roślinne alternatywy mają znaczny potencjał do wzrostu.
Monika Książek
Redaktor
1 źródło: Analiza przygotowana na podstawie danych reprezentatywnej próby sklepów = 3660 sklepów wybranych spośród ponad 12 000 sklepów handlu tradycyjnego z M/platform.
2 źródło: MAT – okres minionych 12 miesięcy.
3 źródło: GUS. Uwzględnia: wszystkie rodzaje mleka, napoje na bazie mleka, inne przetwory na bazie mleka, przetwory mleczne w proszku, serwatka, laktoza, laktoalbumina, masło, inne przetwory tłuszczowe, sery, twarogi, kazeina, maślanka, śmietana.
4 źródło: Dane GUS.
5 źródło: Dane KOWR.
6 źródło: Panel Handlu Detalicznego, rynek: Cała Polska (Food); wolumen, wartość; okres: listopad-październik 2019, listopad-październik 2020, listopad-październik 2021; kategorie: jogurty, kefiry, mleko, roślinne substytuty mleka, maślanki, sery paczkowane, słodkie serki (definicje NielsenIQ)
Kierunki rozwoju
Rozwój całej kategorii nabiału w głównej mierze opiera się o trendy takie jak dbałość o zdrowie, krótka etykieta, dobry skład, wysoka jakość, bezpieczeństwo, a także polskie pochodzenie i produkcja z poszanowaniem tradycji. Oprócz tego na znaczeniu zyskuje zrównoważona produkcja i biodegradowalne lub możliwe do recyklingu opakowania. „Ostatni rok wzmocnił trendy dotyczące dbania o zdrowie, kupowania produktów dobrej jakości, ale i poszukiwania dobrych cen czy promocji. Szczególnie w ostatnich miesiącach główną troską Polaków, obok zdrowia, staje się kwestia rosnących cen i wysoka inflacja” – wyjaśnia Aleksandra Gębrowska, Customer Consultant w NielsenIQ.
W związku z tym w okresie pandemii wśród produktów nabiałowych na znaczeniu zyskiwały produkty funkcjonalne, które komunikowały wspieranie prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego – czyli mleka wzbogacone kulturami bakterii. „W okresie 12-miesięcznym kończącym się na październiku 2020 segment ten odnotował wzrost wolumenu sprzedaży o 16,9% w porównaniu do analogicznego okresu rok wcześniej. W obecnym roku (MAT2 październik 2021) sprzedaż wolumenowa tego typu produktów była wyższa o kolejne 14,8% rok do roku. Segment ten notował dwucyfrowe wzrosty wartościowe zarówno w sklepach mało – jak i wielkoformatowych. Za ponad połowę wartości sprzedaży produktów funkcjonalnych odpowiadały dyskonty ze wzrostem wartości o 24,2% w stosunku do okresu MAT październik 2020” – informuje Aleksandra Gębrowska.
Wciąż rozwijającą się kategorią są także produkty bez laktozy. „Z roku na rok rośnie ich dystrybucja. Małe sklepy aktualnie w ofercie mają dostępnych około 5 wariantów produktów mlecznych bez laktozy. Jeszcze 3 lata temu produkty te były dostępne średnio w połowie sklepów małoformatowych. Aktualnie ich dystrybucja jest na poziomie 70% co oznacza, że średnio 7 sklepów na 10 ma w swojej ofercie produkty mleczne bez laktozy. Jeśli chodzi o strukturę wartości sprzedaży to najpopularniejsze jest mleko i to ono odpowiada za ponad połowę wartości sprzedaży produktów mlecznych bez laktozy w sklepach małoformatowych. Na drugim miejscu znajdziemy sery żółte, na kolejnym jogurty naturalne. Z roku na rok spada zainteresowanie zwykłym mlekiem, rośnie natomiast popularność roślinnych zamienników mleka, a także produktów mlecznych bez laktozy. W okresie styczeń-wrzesień 2021 kategoria mleka bez laktozy osiągnęła wartość około 49 mln zł w kanale dystrybucji jakim są sklepy małoformatowe. To nadal niewiele gdyż zwykłe mleko jest warte ok. 630 mln zł w tym samym okresie. Wśród 5 najpopularniejszych produktów bez laktozy znajdziemy aż 4 warianty mleka i jeden wariant sera żółtego. Najpopularniejszym wariantem jest Mleko Wydojone bez laktozy Mlekovity” – wyjaśnia Magdalena Wilgatek z CMR dla portalu wiadomoscispozywcze.pl.
Produkcja serów
Wytwarzanie serów w Polsce ma wielowiekową tradycje, a po II wojnie światowej przeszło znaczące przeobrażenie – z rzemiosła przekształciło się w produkcję przemysłową. Obecnie produkcja serów i twarogów jest bardzo ważnym działem przetwórstwa mleka, a Polska należy do grona największych światowych producentów tego asortymentu.
Sery i twarogi w 2020 r. stanowiły 37,7% całej wartości produkcji obszernej kategorii jaką jest Mleko i przetwory mleczne3. W tym samym okresie produkcja serów i twarogów odnotowała wzrost na poziomie 10,2% w stosunku do 2016 r. wynosząc 959 841 ton. Podobny wzrost odnotowały sery świeże i podpuszczkowe odpowiednio o 8,9% i 8,7% wynosząc 489 262 tony i 357 647 ton. Natomiast produkcja serów podpuszczkowych w 2020 r. w porównaniu do 2019 r. spadła o 4,2%. Dla sera świeżego odnotowano niewielki wzrost o 1,8%. Największy udział w ogólnej produkcji wytworzonej serów i twarogów w Polsce w 2020 r. miał ser świeży – 51,0% (489 262 tony). Na drugim miejscu znalazły się sery podpuszczkowe, których udział wyniósł 37,3% (357 647 ton). W 2020 r. w stosunku do 2016 r. udział serów podpuszczkowych w ogólnej produkcji serów w kraju spadł z 37,8% do 37,3%. W przypadku sera świeżego udział ten spadł z 51,6% do 51,0%4.
Rosnący globalny popyt na wyroby serowarskie skutkuje rozwojem eksportu. W latach 2004-2020 sprzedaż zagraniczna serów i twarogów zwiększyła się ze 191 mln EUR do 823 mln EUR, tj. ponad czterokrotnie. W okresie pierwszych siedmiu miesięcy 2021 r. utrzymywał się wzrost wartości wywozu tego asortymentu. Przychody uzyskane z eksportu serów i twarogów osiągnęły poziom 518 mln EUR, o 8% wyższy niż w porównywalnym okresie 2020 r. Tak dobre wyniki czynią Polskę szóstym producentem serów na świecie (po USA, Niemczech, Francji, Włoszech i Niderlandach) oraz piątym w Unii Europejskiej5.
Sery w koszyku zakupowym
Znaczący udział w ramach koszyka produktów nabiałowych stanowi ser paczkowany, który jak wynika z danych NielsenIQ6 jest kategorią stabilną pod względem sprzedaży wolumenowej, wartą ponad 7,5 mld złotych. „W ostatnim roku wspomniana kategoria odnotowała wzrost wartości o 2,2% w porównaniu do poprzedniego okresu. Największy segment, czyli paczkowane sery białe spadły na wolumenie o 1,1%, jednak urosły na wartości o 1,3%. Wśród serów białych w ostatnim roku niższą o 4% sprzedaż wolumenową odnotowały serki wiejskie, a coraz większą popularnością cieszyła się mozzarella ze wzrostem wolumenu o 6,5% w porównaniu do okresu MAT październik 2020. Drugi pod względem wielkości segment serów, czyli paczkowane sery twarde zanotowały wzrost wolumenu o 0,9% oraz wartości o 3,5%. Segmentem, który rozwija się najbardziej dynamicznie są paczkowane sery pleśniowe, które po 12% wzroście wolumenowym w poprzednim okresie, w tym roku wzrosły o 4% w porównaniu do okresu MAT październik 2020. Z kolei po wzrostach w poprzednim roku niższą sprzedaż odnotował segment sera topionego, notujący spadek o 3,7% pod kątem wolumenu” – informuje Aleksandra Gębarowska, Customer Consultant w NielsenIQ.
Blisko 57% wartości sprzedaży serów paczkowanych należało do dyskontów, w których sprzedaż kategorii wzrosła o 4,4% rok do roku. Co ciekawe najbardziej dynamicznie rozwijającym się segmentem w dyskontach były sery topione z 14% wzrostem wartości, które znacząco traciły w pozostałych kanałach sprzedaży w porównaniu do okresu MAT październik 20207.
„Warto zauważyć, że w przypadku serów na rynku pojawiało się coraz więcej roślinnych alternatyw. Substytuty sera powstawały najczęściej z soi, ale na rynku pojawiają się również produkty bazujące na kokosie, orzechach nerkowca czy migdałach. Najpopularniejszym segmentem wśród paczkowanych alternatyw sera są te w blokach, jednak na znaczeniu zyskuje również segment produktów w plastrach” – przyznaje Aleksandra Gębarowska z NielsenIQ.
Jak pokazują wyniki NielsenIQ za ostatni 12-miesięczny okres – rynek produktów nabiałowych jest rynkiem dojrzałym, w sprzedaży którego umacnia się rola dyskontów. Obok produktów mlecznych na półkach i w lodówkach możemy spotkać coraz więcej roślinnych alternatyw, które chociaż jeszcze stanowią niszę w porównaniu do ich mlecznych odpowiedników, to rozwijają się dynamicznie na polskim rynku. Szczególnie w kontekście trendów związanych z naszym zdrowiem, dbaniem o planetę oraz o dobrostan zwierząt w najbliższych latach szczególnie roślinne alternatywy mają znaczny potencjał do wzrostu.
Monika Książek
Redaktor
1 źródło: Analiza przygotowana na podstawie danych reprezentatywnej próby sklepów = 3660 sklepów wybranych spośród ponad 12 000 sklepów handlu tradycyjnego z M/platform.
2 źródło: MAT – okres minionych 12 miesięcy.
3 źródło: GUS. Uwzględnia: wszystkie rodzaje mleka, napoje na bazie mleka, inne przetwory na bazie mleka, przetwory mleczne w proszku, serwatka, laktoza, laktoalbumina, masło, inne przetwory tłuszczowe, sery, twarogi, kazeina, maślanka, śmietana.
4 źródło: Dane GUS.
5 źródło: Dane KOWR.
6 źródło: Panel Handlu Detalicznego, rynek: Cała Polska (Food); wolumen, wartość; okres: listopad-październik 2019, listopad-październik 2020, listopad-październik 2021; kategorie: jogurty, kefiry, mleko, roślinne substytuty mleka, maślanki, sery paczkowane, słodkie serki (definicje NielsenIQ)
