Do pieczenia, smażenia czy smarowania – tłuszcze są niezbędne w kuchni. Wielu z nas nie wyobraża sobie bez nich jakiegokolwiek posiłku. Co więcej – pozytywnie wpływają na nasze zdrowie. Sprawdzamy jak wygląda polski rynek tłuszczów i co można znaleźć na sklepowych półkach.
Tłuszcze wysokiej jakości potrafią mieć zbawienny wpływ na nasze zdrowie. Wspierają m.in. działanie systemu nerwowego, wspomagają prawidłowe funkcjonowanie układu krwionośnego, obniżają poziom cholesterolu, a także uczestniczą w procesie przyswajania witamin A, D, E, K. Do tego odgrywają ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu struktur błon komórkowych. Chronią przy tym narządy wewnętrzne przed uszkodzeniami.
Tłuszcze, które dostarczamy naszemu organizmowi posiadają oczywiście różne właściwości. Jednym z podstawowych podziałów jest ten na nasycone i nienasycone. Te pierwsze to przede wszystkim tłuszcze pochodzenia zwierzęcego. Postrzegane są głównie jako źródło energii dostarczanej organizmowi, ale pełnią również inne funkcje. Między innymi rozpuszczają witaminy A, D, E i K, a następnie uczestniczą w ich transporcie po organizmie, regulują gospodarkę hormonalną czy biorą udział w wytwarzaniu kwasów omega-3. Trzeba jednak pamiętać, że ich spożycie powinno być kontrolowane i wynosić nie więcej niż 10% wszystkich spożywanych danego dnia składników odżywczych. Stąd radzi się ograniczać w diecie tłuszcze mięsne, olej kokosowy, olej palmowy oraz słodycze, by dostarczać organizmowi ich właściwą dawkę. Badania kliniczne wykazują bowiem, że spożywanie tłuszczów nasyconych w nadmiarze podnosi poziom niekorzystnego dla zdrowia cholesterolu – LDL. To z kolei może wpłynąć na rozwój miażdżycy, chorób serca czy doprowadzić do udaru mózgu.
Z kolei tłuszcze nienasycone wpływają na obniżenie zawartość niekorzystnego cholesterolu LDL i podnoszą stężenie HDL w osoczu. Ten ostatni ma pozytywny wpływ na nasze zdrowie. Gdzie jest go najwięcej? Między innymi w orzechach, rybach i nasionach. Ich źródłem są również oleje roślinne.
Wiele produktów spożywczych dostępnych na rynku to żywność wysokotłuszczowa. Włączając je do diety należy jednak zwrócić uwagę na zawartość tzw. tłuszczów trans. Badania dowodzą, że spożywane w nadmiarze mogą negatywnie wpłynąć na stan naszego zdrowia. Mogą doprowadzić do rozwoju cukrzycy typu 2, zwiększyć ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego – np. zatorów czy wylewów – obniżyć płodność czy negatywnie wpłynąć na kobiety w ciąży oraz płód. Należy zwrócić uwagę, że wspomniane tłuszcze trans mogą powstać w warunkach domowych. Dzieje się tak np. poprzez zbyt mocne podgrzewanie zimnotłoczonych olejów roślinnych.
W diecie niebagatelne znaczenie ma równowaga i zapewnienie organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych do prawidłowego rozwoju oraz utrzymania zdrowia. Tłuszcze obok węglowodanów są głównym substratem energetycznym. Zaleca się je np. w dietach sportowców.
Rynek olejów
Producenci tłuszczów mogą pochwalić się szeroką reprezentacją swoich produktów na sklepowych półkach. Dane pozyskane z rynku pokazują, że kategoria jest bardzo popularna wśród konsumentów. Produktem bez którego trudno się obejść w kuchni jest oczywiście olej.
Jak podaje CMR, w okresie od grudnia 2018 r. do listopada 2019 r. liczba wszystkich transakcji oleju w sklepach małoformatowych była o około 4% wyższa w porównaniu do analogicznego okresu rok wcześniej.
„Liderem kategorii olejów w sklepach małoformatowych do 300 mkw. jest niezmiennie ZT „Kruszwica”. Duże znaczenie w tej kategorii mają produkty oferowane pod markami własnymi sieci lub dystrybutorów. W listopadzie 2019 r. odpowiadały one za ponad 20% wartości sprzedaży oleju. Produkty z oferty ZT „Kruszwica” dostępne są w prawie wszystkich sklepach małoformatowych do 300 mkw. sprzedających olej. W listopadzie 2019 roku 53% takich placówek miało w swojej ofercie przynajmniej jeden wariant oleju pod marką własną, z kolei Mosso było dostępne w 25% sklepów małego formatu. Średnio w sklepie małoformatowym do 300 mkw. konsument może wybierać spośród ok. 4-5 wariantów oleju, a najwyższy wybór zapewnia ZT „Kruszwica” – wyjaśnia dr Magdalena Wilgatek, analityk danych CMR. Dodaje, że w okresie od grudnia 2018 r. do listopada 2019 r. najlepiej rotującym produktem był Kujawski z Pierwszego Tłoczenia 1l.
Z danych instytutu wynika, że ceny najpopularniejszych wariantów olejów w sklepach małoformatowych są stabilne. CMR zaznacza, że w listopadzie 2019 roku, w sklepach osiedlowych, za opakowanie Oleju Kujawskiego o pojemności 1 l, trzeba było zapłacić około 7 zł. Dr Magdalena Wilgatek dodaje jednak, że ceny wspomnianego produktu są nieco niższe w okresach świątecznych z uwagi na liczne promocje.
„Olej w sklepach małoformatowych zazwyczaj jest kupowany podczas większych zakupów. Koszyki z tą kategorią zawierają ponad dwa razy więcej opakowań produktów, a ich wartość jest ponad dwa razy wyższa niż wartość przeciętnego koszyka w tym formacie sklepów. Na 96% paragonów z olejem pojawiała się tylko jedna butelka, zakup większej ilości tego produktu zdarza się bardzo rzadko” – tłumaczy dr Magdalena Wilgatek.
Z danych paragonowych zebranych przez CMR wynika, że klienci sklepów małoformatowych do 300 mkw. najczęściej sięgają po olej podczas sobotnich zakupów – na ten dzień przypada co piąta transakcja z olejem. W placówkach o tej powierzchni olej najlepiej sprzedaje się ok. południa. Wilgatek precyzuje, że prawie połowa transakcji ma miejsce w godzinach od 10.00 do 15.00.
Sprzedaż masła
Masło jest łatwostrawnym, najlepiej przyswajalnym tłuszczem zwierzęcym. To prawdziwe powinno zawierać min. 80% tłuszczu mlecznego. Dla wielu osób jest to niezastąpiony produkt śniadaniowy czy składnik sprawiający, że wypieki smakują znacznie lepiej. Na rynku jest niezwykle duży wybór tego typu produktów.
„Według danych CMR zainteresowanie masłem wzrasta podczas świąt – zarówno w okresie Świąt Wielkanocnych, jak i Świąt Bożego Narodzenia. Wówczas sprzedaż wolumenowa wzrasta nawet o 70% w porównaniu do zwykłego okresu. Najchętniej wybieranym producentem w sklepach małego formatu jest SM Mlekovita. Średnio w sklepie małoformatowym do 300 mkw. konsument może wybierać spośród 3-4 wariantów masła. Średnia cena jaką musimy zapłacić za kostkę masła to około 6 zł. Największą dystrybucję masła i mixów maślanych ma SM Mlekpol” – wylicza dr Magdalena Wilgatek.
Masło jest niezwykle popularnym produktem. Zgodnie z wyliczeniami CMR, dostępne jest prawie we wszystkich sklepach małoformatowych do 300 mkw. Jeśli chodzi z kolei o mixy maślane, to takowe – przynajmniej jeden wariant – ma w swojej ofercie ponad 60% placówek tego formatu. Ogółem, statystycznie w sklepie małego formatu konsument może wybierać spośród ok. 5-6 wariantów masła i mixów maślanych.
„Najwięcej rodzajów masła i mixów maślanych oferuje Sobik – średnio 2 warianty w ostatnim roku. Masło w sklepach małoformatowych zazwyczaj jest kupowane podczas większych zakupów – koszyki z tą kategorią zawierają ponad dwa razy więcej opakowań produktów, a ich wartość jest ponad dwa razy wyższa niż przeciętnego koszyka w tym formacie sklepów. Klienci sklepów małoformatowych do 300 mkw. najczęściej sięgają po masło i mix maślany podczas sobotnich zakupów, na ten dzień przypada 19% zakupów z tą kategorią.
Najpopularniejsze margaryny
Liczne reklamy, rodzinne przyzwyczajenia czy też preferencje smakowe i łatwość użycia sprawiły, że margaryny są jednym z najpopularniejszych produktów śniadaniowych, do smarowania pieczywa. Jej duże powodzenie wśród polskich konsumentów potwierdzają badania. CMR podaje, że w grupie tłuszczów do smarowania (margaryna, masło oraz mix maślany) margaryna odnotowuje największe udziały wolumenowe – ponad 50% w małym formacie sklepów.
„Segment margaryny możemy podzielić na margarynę do smarowania – która stanowi trzy czwarte sprzedaży wolumenowej tej kategorii – margarynę do pieczenia/smażenia (ten segment stanowi blisko 24% całości udziałów margaryny) oraz margaryny prozdrowotne, które stanowią zaledwie 2% udziałów w tej kategorii w sklepach małoformatowych do 300 mkw. W kategorii margaryn największe udziały w wartości sprzedaży ma ZT „Kruszwica”, Upfield Polska i ZT „Bielmar” – wyjaśnia dr Magdalena Wilgatek z CMR.
Instytut, na podstawie danych z paragonów podaje, że średnio w sklepie o powierzchni do 300 mkw. można znaleźć ok. 10 wariantów margaryn. Największą reprezentację ma oferta ZT „Kruszwica”. Ekspertka intytutu podaje, że margaryna w sklepach małoformatowych zazwyczaj jest kupowana podczas większych zakupów. Jak wyjaśnia – koszyki z tą kategorią zawierają ponad dwa razy więcej opakowań produktów, a ich wartość jest ponad dwa razy wyższa niż przeciętnego koszyka w tym formacie sklepów.
„Na 86% paragonów z margaryną, w koszyku pojawiało się jedno opakowanie, zakup większej ilości tego produktu zdarza się bardzo rzadko. Klienci sklepów małoformatowych do 300 mkw. najczęściej sięgają po margarynę podczas sobotnich zakupów – w ten dzień wypada 20% transakcji zakupu margaryn” – analizuje Wilgatek.
CMR zaznacza, że w sklepach małoformatowych najpopularniejszą pojemnością tłuszczy do smarowania są te w opakowaniach do 200 g. W koszykach nieco rzadziej znajdują się tłuszcze o gramaturze 450 g i 250 g. „Najchętniej kupowaną marką jest Delma, Mlekovita, Smakovita oraz Masło Roślinne. Praktycznie w każdym sklepie małego formatu na półce znajduje się margaryna i masło. Nieco rzadziej dostępne są mixy maślane. Najszerzej dostępne są opakowania 200 i 250 g” – podsumowuje Magadalena Wilgatek, analityk z CMR.
Zdrowie zamknięte w margarynie
Trend prozdrowotny, który od kilku lat przybiera na sile, dotknął również kategorię tłuszczów. Nic więc dziwnego, że na rynku pojawia się coraz więcej tego typu produktów. Według danych CMR w małym formacie, stabilny rozwój wśród tłuszczów odnotowują margaryny prozdrowotne.
„W sklepach małoformatowych do 300 mkw. wśród 4 kluczowych producentów w tej kategorii największą sprzedaż wolumenową odnotowuje Upfield Polska. Drugim pod względem wielkości sprzedaży są Zakłady Tłuszczowe Kruszwica. W sklepach małoformatowych do 300 mkw. klienci najchętniej wybierają markę Optima oraz Flora MB. W małym formacie liczy się jeszcze Benecol i Flora ProActiv. Margaryny prozdrowotne dostaniemy w 2 na 10 sklepów małego formatu. Jak podaje CMR – konsumenci średnio mogą wybierać spośród 2-3 różnych wariantów margaryn prozdrowotnych w sklepach małoformatowych. Średnia cena jaką należy zapłacić za opakowanie margaryny prozdrowotnej to blisko 10 zł” – wyjaśnia ekspertka CMR.
Oliwa w polskich sklepach
Oliwa, między innymi dzięki trendowi prozdrowotnemu, coraz częściej gości w polskich domach. Między innymi wyrównuje poziom cukru we krwi, a to chroni przed napadami głodu, co z kolei wspomaga odchudzanie. Zawarte w niej zdrowe kwasy tłuszczowe mają działanie przeciwzapalne. Podaje się, że ok. 50 ml oliwy odpowiada 10% dawki ibuprofenu.
Jak podaje CMR sprzedaż oliwy w sklepach małoformatowych rośnie. Analizy instytutu pokazują, że najchętniej wybieramy oliwę w pojemności 0,5 l i 0,25 l. Jak zaznacza dr Magdalena Wilgatek, największą sprzedaż wolumenową mają dwaj producenci – Italmex oraz Monini. Z kolei najlepiej rotującym produktem w tej kategorii w małym formacie sklepów w roku 2019 była oliwa z oliwek Basso (Italmex) w butelkach o pojemności 0,5 l, a także 0,25 l. Ekspertka dodaje, że średnio w sklepie małoformatowym możemy wybierać spośród 2 różnych wariantów oliwy. W 2019 roku średnio za butelkę oliwy w pojemności 0,5 l konsument musiał zapłacić około 20 zł. O połowę mniejsze butelki tego produktu kosztowały zaś 13 zł.
Tłuszcze na sklepowej półce – doświadczenia detalistów
Detaliści przyznają, że z roku na rok liczba dostępnych na rynku tłuszczów rośnie. Szczególnie dotyczy to pozycji z dodatkiem witamin, kwasów omega-3 czy działających prozdrowotnie w inny sposób. Jednym z takich produktów jest olej lniany. Używany był w kuchni staropolskiej, a w ostatnich latach przeżywa swój renesans zyskując na nowo uznanie konsumentów. M.in. dzięki najwyższej wśród olejów dostępnych na rynku zawartości kwasów omega-3 czy właściwościom poprawiających kondycję skóry czy przyspieszającym gojenie ran.
„W moim sklepie olej lniany ma już stałe miejsce na półce. Klienci pytali o niego coraz częściej, więc od kilku lat jest on zawsze dostępny. Szczególnie popularny jest jesienią i wiosną. Wielu klientów traktuje go jak lekarstwo” – opowiada Hanna Sawicka, właścicielka jednego ze sklepów w Łukowie.
Detalistka w ofercie posiada poza tym klasyczne warianty tłuszczów, jak masła, margaryny, oleje rzepakowe i słonecznikowe czy oliwy. Jak dodaje są też klienci, którzy poszukują smalcu, więc on też jest dostępny. Pani Hanna potwierdza, że tłuszcze to kategoria, której popularność nie słabnie, ponieważ produkty wchodzące w jej skład są niezbędne w każdym domu.
„Ciężko wskazać, które produkty z tej kategorii są najpopularniejsze. Wiele zależy od preferencji danego konsumenta, a także okresu, w którym produkt jest kupowany. Wiadomym jest, że w okresach świątecznych chętniej kupowane są margaryny do pieczenia, a wiosną i latem oliwa z oliwek, którą najczęściej klienci wykorzystują jako dodatek do sałatek” – wyjaśnia detalistka.
Niemniej właścicielka łukowskiej placówki wskazuje, że w ciągu całego roku nieustannym zainteresowaniem cieszą się oleje rzepakowe. Najczęściej kupowanym produktem jest Kujawski. Jak zaznacza pani Hanna, klienci ufają marce i są do niej przyzwyczajeni. Chętnie kupują też oleje Beskidzki i Wielkopolski. Dodaje, że część klientów sięga też po warianty słonecznikowe. Jeśli chodzi z kolei o oliwy z oliwek to przeważają 2 marki – Monini i Basso – z tym, że chętniej kupowane są pojemności mniejsze, nieprzekraczające 1l.
„Widzę wzrost zainteresowania prawdziwym masłem, czyli tym o 80% zawartości tłuszczu. Cena ma mniejsze znaczenie. Jeśli ktoś chce mieć lepszy jakościowo produkt to weźmie po prostu mniejszą pojemność” – wyjaśnia właścicielka łukowskiego sklepu. Jak dodaje, marka nie jest istotna, pierwsze skrzypce gra skład i zawartość tłuszczu.
Coraz większą popularnością cieszą się też masła klarowane. To m.in. dzięki możliwości podgrzewania do wysokich temperatur bez obawy, że straci ono właściwości czy smak. Detalistka z Łukowa potwierdza, że w jej placówce klienci coraz częściej pytają o ten produkt i dodają go do listy zakupów mimo wyższej – niż w przypadku innych tłuszczów – ceny.
W sklepie pani Hanny wśród margaryn do smarowania największym powodzeniem cieszą się klasyczne warianty. Delma, Śniadaniowa, Rama, Smakowita – to ulubione pozycje. Margaryny prozdrowotne kupowane są znacznie rzadziej. Przede wszystkim wtedy, gdy ktoś ma problemy ze zdrowiem bądź dostał zalecenie od lekarza o potrzebie ograniczenia spożywania produktów podnoszących poziom cholesterolu.
Wzrost sprzedaży margaryn do pieczenia zauważany jest 2 razy w roku – podczas świąt Bożego Narodzenia i na Wielkanoc. Jak opowiada pani Hanna, wybór marki pada najczęściej na Kasię i Palmę.
Na co dzień i od święta – tłuszcze są obowiązkową kategorią w każdym sklepie ze względu na ich uniwersalność i popularność. Warto zwrócić uwagę na potrzeby konsumentów i śledzić aktualne trendy, by oferta kategorii wpływała na większe zyski sklepu.
Joanna Kowalska
Redaktor