Sernik, makowiec, piernik, keks czy strucla. Na każdym świątecznym stole pojawiają się wypieki, a ich wygląd czy dokładny skład zależy wyłącznie od naszej wyobraźni. Producenci półproduktów i dodatków do ciast w okresie przedświątecznym zawsze dbają o nowości i urozmaicone portfolio.
O świątecznych wypiekach Polacy myślą ze znacznym wyprzedzeniem. Nie tylko w przypadku gdy sami mają je przygotować, ale również wtedy, gdy na bożonarodzeniowym stole mają pojawić się gotowe ciasta. Wiele sklepów spożywczych czy cukierni ze znacznym wyprzedzeniem prowadzi zapisy na wypieki i przyjmuje konkretne zamówienia. Dzięki temu detalista wie ile ciast i innych słodkości zamówić na ten wyjątkowy okres nie narażając się na straty, a klient jest spokojny, że w jego świątecznym menu nie zabraknie słodkiego akcentu. Natomiast Polacy wierni tradycji samodzielnego pieczenia skrupulatnie gromadzą niezbędne ku temu produkty. Wielu producentów zamieszcza na opakowaniach swoich wyrobów przepisy, które dla wielu konsumentów są cenną inspiracją.
Świąteczny niezbędnik
Każda gospodyni wie, że bez dobrych składników żadne ciasto nie wyjdzie. W zależności od planowanego rodzaju wypieku w kuchni musi pojawić się wiele produktów, z których można wyczarować najróżniejsze słodkości na świąteczny deser.
Klasykiem są wszelkiego rodzaju mąki. W świetle obecnych trendów na żywność fit oraz często występujących aktualnie alergii na gluten, na rynku pojawiło się wiele zamienników dla mąki pszennej oraz żytniej, czyli jej tradycyjnych wariantów.
O ile wspomniane rodzaje są nadal najbardziej popularnymi to polscy producenci oferują m.in. mąkę gryczaną, którą jak sama nazwa wskazuje, wytwarza się z ziaren gryki. Jej zaletą jest wysoka zawartość błonnika i magnezu. Częstą pozycją w przepisach na świąteczne ciasta jest też mąka ziemniaczana. Jest bardzo miałka, doskonale zagęszcza i jest bezpieczna dla osób uczulonych na gluten, ponieważ składa się jedynie ze skrobi i wody.
Mąka kukurydziana sprawdzi się doskonale do naleśników, ciast ucieranych i jako dodatek do ciast kruchych. W jej składzie znajduje się działający przeciwnowotworowo selen. W wielu recepturach pojawia się wskazówka, by łączyć ją z mąką ziemniaczaną.
Kolejnymi wariantami są np. mąki z cieciorki i soi. Obie są dość miałkie, ale dobrze sklejają ciasto. Mają wysoką zawartość białka i poleca się je m.in. do wypieków. Podobne zastosowanie ma mąka z amarantusa. Doskonale potrafi uzupełnić niedobór żelaza, który możemy znaleźć w jej składzie.
Z kaszy jaglanej powstaje mąka jaglana. Polecana jest nie tylko do wypieku ciast, ale też chleba, makaronów, pierogów czy naleśników. Z kolei mąka kokosowa o charakterystycznym smaku i zapachu nada świątecznym słodkościom wyjątkowego aromatu. Jej wyjątkową zaletą jest fakt, iż potrafi regulować poziom cukru we krwi. Słodkim smakiem charakteryzuje się także mąka migdałowa, która oprócz wyjątkowego aromatu posiada przyjazne sercu kwasy tłuszczowe.
Bożonarodzeniowe tradycje
Wielu z nas nie wyobraża sobie Bożego Narodzenia bez tradycyjnego sernika. Niezbędne w tym przypadku są białe sery i twarogi. Wielu producentów oferuje specjalnie do niego przeznaczone produkty pakowane w odpowiedniej wielkości, kilogramowe kubełki. Smakosze mają też do dyspozycji wersje ze świeżą wanilią dodającą sernikom aromatu. Wiele gospodyń uważa, że właśnie od jakości zastosowanego sera zależy udany wypiek.
Duże znaczenie mają też masła, margaryny oraz oleje wykorzystywane do świątecznych wypieków. Nie tylko nadają smak, ale są niezbędne do tego, by wypiek się udał. To m.in. od rodzaju tłuszczu zależy konsystencja, kruchość oraz ostateczny smak ciast i innych świątecznych tortów, ciasteczek czy babeczek. Ważnym kryterium, które w dużej mierze decyduje o jakości tłuszczu jest ich skład, a wartością dodaną jest brak tłuszczów trans. Ich spożywanie wiąże się bowiem z ryzykiem wystąpienia chorób układu krążenia, zmian miażdżycowych oraz wzrostu poziomu tzw. „złego” cholesterolu we krwi.
Do smaku i aromatu
Słodycz świątecznych wypieków to oczywiście zasługa cukru, który jest ich głównym składnikiem. Tradycyjny kryształ jest oczywiście podstawą, ale niekiedy dużym ułatwieniem (szczególnie w przypadku konieczności łączenia składników ręcznie) jest użycie drobnego cukru bądź cukru pudru, których struktura znacznie skraca ten proces. Przed Bożym Narodzeniem w ofercie każdego sklepu powinien znaleźć się również cukier trzcinowy. Pasuje on m.in. do świątecznych ciasteczek czy ciast z czekoladą, a także wielu innych słodkich wypieków.
W niemal każdym przepisie na bożonarodzeniowy wypiek pojawia się proszek do pieczenia czy cukier wanilinowy. Podstawowym zadaniem pierwszego z produktów jest spulchnianie ciasta. Dzięki niemu wypieki lepiej też rosną. Z kolei cukier wanilinowy dodaje charakterystycznego smaku i aromatu. W okresie świąt bardziej popularne stają się też inne dodatki. Częściej niż w ciągu pozostałej części roku wybierana jest laska wanilii, cynamon czy gałka muszkatołowa.
Bakalie i suszone owoce pojawiają się w bardzo wielu przepisach na świąteczne wypieki. Są produktami bardzo popularnymi nie tylko w tym czasie. W ostatnich latach, w wyniku popularyzacji trendu prozdrowotnego rynek ten bardzo się rozwinął. Mimo obszernej oferty w ciągu całego roku, sklepy w okresie przedświątecznym powinny zwiększyć zatowarowanie najpopularniejszych w tym czasie wariantów, m.in. rodzynek, orzechów, kandyzowanych i suszonych polskich oraz egzotycnych owoców, a także wielkiego rodzaju mieszanek.
Nie można zapominać też o masach krówkowych, kajmakowych czy makowych. W okresie świąt żaden sklep nie może sobie pozwolić na braki w tej kategorii. Równie ważne są polewy czekoladowe. Część osób sporządza je samodzielnie łącząc czekoladę w tabliczkach z margaryną bądź masłem, a inne wolą korzystać z gotowych produktów, które wystarczy podgrzać przed udekorowaniem ciasta.
Świąteczne must have
O ile w codziennym życiu nie każdy jest zwolennikiem tradycji, to nawet najbardziej oporne na celebracje świąt osoby są w stanie skusić się na bożonarodzeniowe wypieki. Najbardziej powszechny w polskich domach jest oczywiście sernik.
Receptura na sernik to sprawa bardzo indywidualna. Przepisów jest tyle ile rodzinnych tradycji. Podstawą jest oczywiście wysokiej jakości ser lub twaróg, równie istotny jest cukier. Pozostałe składniki bardzo często się zmieniają. W wielu pojawiają się skórki z pomarańczy czy cytryny, budyń, mascarpone albo nawet kasza manna. Niektóre z przepisów sugerują uprzednie przygotowanie specjalnego kruchego spodu, a w innych na serniku pojawia sie polewa z czekolady bądź kajmak. Sposób pieczenia też bywa różny – część receptur przewiduje długie pieczenie w wysokiej temperaturze i studzenie wypieku w uchylonym piekarniku, inne z kolei sugerują pieczenie w kąpieli parowej. Każda z gospodyń ma jednak swój własny, sprawdzony sposób na idealny sernik.
Zapach piernika to jeden z tych, które niezmiennie kojarzą się z zimą i świętami. Mąka, mleko, cukier, masło i aromatyczne przyprawy – to jego podstawa. Czasem przekładany jest warstwą konfitury, a na wierzchu pojawia się warstwa polewy czekoladowej podkreślająca smak wypieku.
Korzenne przyprawy znane z piernika pojawiają się też w, uwielbianych szczególnie przez dzieci, ciasteczkach i pierniczkach. To właśnie z myślą o tego typu słodkościach producenci dodatków do pieczenia dbają, by w sklepach pojawiły się pisaki cukrowe, wszelkiego rodzaju posypki w różnych kształtach czy polewy, którymi cała rodzina może je ozdabiać.
Nic nie może też zastąpić smaku bożonarodzeniowego makowca. Ten świąteczny wypiek często jest wyrabiany z ciasta drożdżowego i zwijany w roladę. Do masy makowej można dodać posiekane orzechy czy suszoną żurawinę, co wzbogaci smak wypieku.
W wielu domach z okazji świąt przygotowuje się keksy w najróżniejszych formach. Rodzynki, orzechy włoskie, śliwki suszone, pestki słonecznika, pestki dyni, płatki migdałowe, skórka z pomarańczy – to co znajdzie się w środku zależy tylko i wyłącznie od naszej wyobraźni i smaku.
Nasze babcie zapewne nie wyobrażają sobie Bożego Narodzenia bez słodkich racuchów, które posypane cukrem pudrem i zjedzone jeszcze na ciepło każdemu potrafią przypomnieć czasy dzieciństwa. Podobnie jak szyszki, rogaliki czy trufle, które również dopełniają słodki obraz świąt.
Z doświadczenia detalisty
W każdym sklepie w okresie przedświątecznym zachodzą zmiany w asortymencie. Między innymi detaliści dbają o to, by na półkach pojawiły się typowo bożonarodzeniowe produkty. Wiele placówek wprowadza na ten czas do oferty gotowe ciasta albo przygotowuje specjalne wystawki na których gromadzi cały niezbędny dla każdej gospodyni świąteczny zestaw produktów.
„Produkty używane do wypieków ciast notują lepszą sprzedaż w okolicach świąt w porównaniu do reszty roku. Niezmienne od lat, największym powodzeniem cieszy się Dr. Oetker – mowa oczywiście o produktach takich jak proszek do pieczenia, cukier wanilinowy itd… W naszym sklepie wprowadzono również tańszą alternatywę, markę Aro” – opowiada Jerzy Klimkiewicz, detalista z Ożarowa Mazowieckiego.
„Jeżeli chodzi o masę krówkową sprzedajemy tylko i wyłącznie produkt Spółdzielni Mleczarskiej w Gostyniu – nie ma zapotrzebowania na inne marki. Poza tym mamy w ofercie masę makową, jednak tutaj producentem jest już firma Bakalland. Jeżeli chodzi o przyprawy w naszym sklepie oferujemy produkty firm Kamis, Prymat i marki własnej Aro. Oczywiście na naszej półce znajdują się również bakalie, tutaj głównie firma Bakalland oraz Orzeszek” – dodaje właściciel sklepu.
Na zapas
Okres świąteczny to też czas, kiedy na półki wkracza nie tylko specjalny asortyment, ale jest go też więcej. Danuta Paczowska, kierowniczka sklepu w Gąbinie wyjaśnia, że o ile w jej sklepie produkty do pieczenia sprzedają się przez cały rok, o tyle w grudniu klienci wybierają znacznie większe ilości.
„Jeżeli chodzi o rozszerzenie półki o inne, niespotykane na co dzień dodatki (aromaty, posypki, polewy) to dotychczasowy asortyment w pełni odpowiadał potrzebom wszystkich klientów. Wydaje się, że te podstawowe smaki wystarczają” – wyjaśnia detalistka.
W placówce w Gąbinie przedświąteczne zakupy robią wszyscy, jednak w każdej grupie wiekowej widać pewne różnice w asortymencie, który wkładają do koszyków. „Produkty na wypieki najczęściej wybierają klienci w średnim wieku, natomiast widać, że młodzi konsumenci częściej korzystają z gotowych mieszanek ciast. Dodam, że takie mieszanki nie cieszą się aż tak wielkim powodzeniem ale być może to kwestia klienteli. Tutaj klienci wolą po prostu piec sami, chociaż wciąż prowadzę zamówienia na ciasta. Przed świętami można zamówić u mnie w sklepie serniki, makowce czy też inne wypieki, bardziej tortowe. Jednak kiedyś takich zamówień było o wiele więcej” – wylicza pani Danuta.
Świąteczne zakupy
Każdy sklep ma swoje przedświąteczne rytuały. W niektórych bożonarodzeniowe zakupy zaczynają się już nawet na miesiąc przed Wigilią, a w innych największy boom przypada w ostatnim tygodniu.
„W moim sklepie klienci po produkty do wypieków przychodzą już od 6 grudnia. To charakterystyczna data, bo wtedy wiele osób, przy okazji kupowania słodkich upominków, prosi o kilka rzeczy, które będą potrzebne później. Wtedy zaczynają się pierwsze, jak to nazywam, drobne zakupy. Jednak zawsze są to produkty, które mają długi termin ważności i nie muszą być przechowywane w specjalnych warunkach, np. w lodówce. Klienci zaczynają od kupowania cukru wanilinowego, proszku do pieczenia, aromatów do ciast czy mąki, cukier, polewy, bakalie oraz masy makowe czy kajmakowe w puszkach. Oczywiście nie wszystko na raz, ale stopniowo gospodynie gromadzą w domach takie produkty” – opowiada Hanna Sawicka, właścicielka sklepu Fantazja w Łukowie.
Detalistka dodaje, że nieco inaczej wyglądają zakupy produktów z lady chłodniczej. „Ser, twaróg, margaryna czy masło, które wymagają jednak przechowywania w niższej temperaturze, są kupowane później, na około tydzień przed świętami” – opowiada.
Wspomniany przez detalistkę sposób robienia zakupów nie dotyczy jednak wszystkich klientów. Jak wyjaśnia – wspomniany model preferują panie po 50. roku życia. Z wyprzedzeniem planują co mają zrobić i regularne zakupy pozwalają im uchronić się przed koniecznością przyniesienia do domu wszystkich niezbędnych produktów na jeden raz. Młodsze osoby podchodzą do kwestii przygotowywania wypieków bardziej spontanicznie. Wolą sklep odwiedzić na tydzień przed świętami i wtedy zrealizować całą listę zakupów.
Jakość i znana marka
Hanna Sawicka opowiada, że w przedświątecznej gorączce klienci rzadko zwracają uwagę na cenę. Ważne jest przede wszystkim to, żeby produkt był wysokiej jakości. „O ile w ciągu roku bardziej zwracamy uwagę na to ile mamy zapłacić, to w czasie świąt na chwilę o tym zapominamy. Mówię oczywiście o zależności w małych sklepach spożywczych, jak mój. Dyskonty rządzą się innymi prawami. Osiedlowe placówki mają natomiast to do siebie, że tutaj klient przychodzi, bo ma zaufanie do sprzedawanych produktów i zawsze wie, że dostanie to czego potrzebuje. A to ma niebagatelne znaczenie przed Bożym Narodzeniem” – wyjaśnia właścicielka łukowskiej placówki.
„Dlatego też tak ważna jest znana marka. I takie też staram się mieć zawsze w ofercie. Jeśli chodzi o wszelkiego rodzaju proszki do pieczenia, cukry wanilinowe, sodę oczyszczoną, aromaty do ciast, galaretki albo cukrowe dekoracje to zdecydowanie najchętniej wybierane są te pod markami Gellwe i Delecta. W przypadku mas makowych i kajmakowych swój wybór klienci kierują na produkty Bakalland i HELIO. Nawet rodzaj mąki czy cukru ma znaczenie. W tym pierwszym przypadku moi klienci wybierają albo mąkę Szymanowską albo Kurpiowską. Jeśli chodzi o cukier to przed wszystkim Królewski albo Diamant. W przypadku serów i twarogów to mniej więcej 2 lata temu hitem były wiaderka 1 kg. Teraz częściej wybierane są klasyczne sery na wagę lub do własnoręcznego mielenia. Szczególnie w naszej okolicy znane są wyroby siedleckiej mleczarni i te najczęściej są wybierane przez klientów. Święta Bożego Narodzenia to okres kiedy każdy chce to co najlepsze, więc wybierane są tylko zaufane pozycje. W zwykły szary dzień klienci są bardziej skłonni kupić w pośpiechu przypadkowy produkt. Jednak przed świętami to się nie zdarza” – opowiada Hanna Sawicka.
W łukowskiej Fantazji można też kupić gotowe ciasta. Właścicielka stara się zawsze by w ofercie przedświątecznej znalazły się topowe, najpopularniejsze pozycje, jak serniki, makowce, keksy czy pierniki. „Moi klienci nigdy nie zgłaszali potrzeby wcześniejszego zamówienia ciast. W okolicy jest sporo cukierni, więc jeśli ktoś ma taką chęć to w pierwszej kolejności udaje się właśnie tam. U mnie oczywiście są klienci, którzy takie gotowe wypieki kupują, ale większość woli samodzielnie upiec świąteczne ciasto. Stąd zawsze najmocniej skupiam się na produktach i dodatkach, które ku temu są niezbędne” – puentuje detalistka.
Świąteczne wypieki to nie tylko smak, ale też wyjątkowa oprawa – wspólne zakupy, a później przygotowywanie ich w kuchni, by na zakończenie móc ich wspólnie spróbować po bożonarodzeniowym posiłku. Dlatego też warto zadbać o asortyment dla każdego klienta, zarówno tego, który chciałby ciasta przygotować sam jak i tego, który woli na świątecznym stole postawić wyrób stworzony przez cukiernika. Życzymy słodkich świąt!
Joanna Kowalska
Redaktor