Przykład
Właściciel pewnej sieci piekarni prowadził dynamicznie rozwijający się biznes w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej. Mężczyzna zmarł, a razem z nim przepadła firma. Choć w praktyce przedsiębiorstwo prowadziła cała rodzina, to formalnie jedynym właścicielem był zmarły. Wraz z jego śmiercią, firma przestała istnieć, a cała działalność zamarła. Dlaczego? Skoro przestał istnieć NIP, nie można było dokonywać sprzedaży towaru, używać kas fiskalnych itd. Wszystkie umowy, czy to kredytowe czy najmu, automatycznie wygasają. Trzeba wówczas dużo szczęścia, ogromnej pracy, współpracy kontrahentów i rodziny, by móc wznowić taki biznes w innej formie. W wielu przypadkach będzie to po prostu niemożliwe.
Czym jest sukcesja?
Sukcesja jako proces przekazywania przedsiębiorstwa dzieciom lub innym członkom rodziny, ma podstawowe znaczenie dla przedsiębiorstw rodzinnych. Ma zapewnić ciągłość, a zarazem rozwój biznesu, przy jednoczesnym zabezpieczeniu pozycji aktualnego właściciela. Kolejne pokolenia zapewniają trwałą organizację firmy, która odzwierciedla ideały, wartości oraz cele rodzinne. Sukcesja jednak może polegać także na działaniach innego typu, np. na sprzedaży przedsiębiorstwa i zapewnieniu dobrobytu rodzinie lub po prostu pozostawieniu biznesu w polskich rękach.
Postawienie sobie odpowiednich celów, przyjęcie stosownej strategii i wybór odpowiedniej formy działalności gospodarczej determinuje dalszy proces sukcesji, dlatego jednym z decydujących czynników, zapewniającym sprawną, a zarazem szybką sukcesję, jest przemyślany wybór oraz profesjonalne ustrukturyzowanie formy prawnej prowadzonego biznesu.
Dlatego każdy przedsiębiorca powinien mieć na uwadze, iż zabezpieczenie ciągłości procesów biznesowych obejmuje zarówno działania zapobiegawcze, mające na celu niedopuszczenie do utraty majątku, jak i wdrożenie planów pozwalających na jak najszybsze jego odtworzenie w razie śmierci właściciela.
Od czego zacząć?
Sukcesja to nie tylko jednorazowe spisanie testamentu, to cały proces polegający na przygotowaniu aspektów prawnych, biznesowych, podatkowych i zabezpieczeniu majątku. Z tego też powodu tak ważne jest doświadczenie obsługującej Cię kancelarii prawnej w łączeniu sfer podatkowych, handlowych, spadkowych i biznesowych przy przeprowadzaniu sukcesji. Łatwo bowiem o prosty błąd, który może utrudnić nam późniejszy proces przejęcia przedsiębiorstwa. Dobrym startem do tego, by rozpocząć proces sukcesji jest uświadomienie sobie zagrożeń jakie wiążą się z prowadzeniem biznesu w danej formie spółki.
RODZAJ SPÓŁKI A ZAGROŻENIA CIĄGŁOŚCI BIZNESU
JEDNOOSOBOWA DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA, SPÓŁKA CYWILNA
- Jednoosobowa działalność gospodarcza umiera wraz z przedsiębiorcą, tzn. że wygasają automatycznie wszystkie umowy, w tym umowy o pracę, NIP itd.;
- Dalsze istnienie spółki cywilnej po śmierci wspólnika zależy od ilości wspólników i zapisów umowy spółki;
- Sprzedaż przedsiębiorstwa czy jego darowizna jest sama w sobie możliwa, ale nigdy nie zapewni sukcesji podatkowej i prawnej. Spotkać mogą Cię problemy z kredytami i rachunkami bankowymi, wygaśnięciem licencji, pozwoleń, koncesji, ustaleniem kosztów uzyskania przychodów, staniesz też przed koniecznością uzyskania zgód partnerów biznesowych;
- Udziałów w spółce cywilnej nie da się sprzedać. Można tylko spieniężyć przedsiębiorstwo spółki cywilnej lub jej majątek, albo zastąpić jednego wspólnika drugim, ale wtedy należy się rozliczyć z wychodzącym ze spółki wspólnikiem;
- Przekazanie jak i zbycie przedsiębiorstwa będzie z mocy prawa powodować powstanie solidarnej odpowiedzialności zbywcy i nabywcy za zobowiązania związane z prowadzeniem firmy;
- Ponosisz odpowiedzialność całym swoim osobistym majątkiem bez ograniczeń.
Jeżeli prowadzisz przedsiębiorstwo, w którym zatrudniasz ludzi, korzystasz z usług podwykonawców, a przede wszystkim myślisz o rozwoju lub o przekazaniu biznesu dzieciom, rodzinie lub go sprzedać, to musisz wiedzieć, iż niekoniecznie jest to sposób prowadzenia działalności gospodarczej dla Ciebie.
SPÓŁKA KOMANDYTOWA, KOMANDYTOWO-AKCYJNA
- Przy prawidłowym ukształtowaniu treści umowy/statutu spółki można stworzyć z niej skuteczną platformę sukcesyjną. Dobrze skonstruowany plan sukcesji obejmuje zarówno zapisy w umowach spółek/statucie, jak też testamenty i właściwie dobrany plan finansowy, bez którego wszelkie zapisy prawne stają się nierealne. W tym celu sugerujemy stworzenie formuły mieszanej, a więc wprowadzenie jako komplementariusza spółki z o. o.
SPÓŁKA JAWNA
- Nagła śmierć wspólnika spółki jawnej powiązana z brakiem odpowiednich postanowień umowy spółki może doprowadzić do likwidacji spółki;
- Spadkobiercy zmarłego wspólnika, którzy przejęli udziały w spółce i wstąpili do niej ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki, jeżeli stanie się ona niewypłacalna. Spadkobiercy zmarłego wspólnika odpowiadają nie tylko za zobowiązania dotyczące udziału zmarłego wspólnika w spółce, ale w związku z solidarną odpowiedzialnością wspólników spółki jawnej, mogą być oni odpowiedzialni za całość zobowiązań spółki;
- Oprócz ryzyk dla spółki oraz rodziny zmarłego, śmierć wspólnika spółki jawnej niesie także zagrożenie, że do spółki wejdą spadkobiercy zmarłego, z którymi pozostały przy życiu wspólnik niekoniecznie chciałby prowadzić działalność, zwłaszcza jeżeli chcą jedynie czerpać korzyści ze spółki, nie znając się na jej prowadzeniu.
Forma spółki jawnej jest pod kątem dziedziczenia, sukcesji jak i sprzedaży przedsiębiorstwa zdecydowanie lepszą formą, niż jednoosobowa działalność gospodarcza lub spółka cywilna. Nie jest to jednak forma doskonała.
SPÓŁKA Z O. O., SPÓŁKA AKCYJNA
- Udziały/akcje przechodzą z chwilą śmierci wspólnika spółki z o.o./akcjonariusza spółki akcyjnej na jedną lub kilka osób. Jednakże można wprowadzić pewnego rodzaju rozwiązania, ograniczające niniejszą zasadę, można np. powierzyć przekazanie udziałów jednej wskazanej osobie, co ograniczy rozdrobnienie struktury właścicielskiej wejście do spółki osób nie mającej o niej żadnej wiedzy;
- W przypadku braku odpowiednich lub właściwie skonstruowanych postanowień umowy spółki/statutu obowiązek natychmiastowej spłaty rynkowej wartości udziału po zmarłym wspólniku na rzecz spadkobiercy lub spadkobierców, co może wpłynąć na utratę płynności finansowej spółki;
- Ograniczone możliwości działania spółki w przypadku, gdy jednym ze spadkobierców jest małoletni.
Spółka z o. o. jak i akcyjna są bardzo dobrym wehikułem sukcesyjnym, pod warunkiem iż zostaną do tego w sposób prawidłowy przygotowane.
Sukcesja jest niezbędnym procesem każdej firmy rodzinnej. Daje ona bowiem możliwości zadbania o interesy najbliższych, a także zachowania trwałości przedsiębiorstwa lub grupy przedsiębiorstw odzwierciedlających wartości rodzinne, jeszcze długo po odejściu założycieli. Sukcesja konsoliduje majątek i dystrybuuje go w sposób zgodny z wolą sukcesora. Jest to proces niezwykle skomplikowany prawnie, a także pod względem emocjonalnym i biznesowym. Dlatego warto skorzystać z doświadczonych specjalistów zawczasu, nie dopuszczając do zniweczenia swojego wysiłku i ciężkiej pracy.
autor:
Kamil Biernat,
radca prawny, JGBS Biernat & Partners
