Aby ustalić czy pierwszeństwo mają postanowienia umowy przewozu czy listu przewozowego trzeba sięgnąć do uregulowań prawnych dotyczących tych dokumentów czyli do ustawy prawo przewozowe oraz Konwencji CMR.
Zgodnie z art. 38 prawa przewozowego nadawca wystawia przewoźnikowi list przewozowy, który zawiera szczegółowe dane nadawcy, przewoźnika, odbiorcy oraz przesyłki. List przewozowy pełni wiele funkcji, przy czym jedną z nich jest funkcja dowodowa. Art. 47 ust. 3 prawa przewozowego stanowi, że dowodem zawarcia umowy przewozu jest list przewozowy, którym może być także przekaz elektroniczny, wydruk komputerowy lub inny dokument zawierający dane określone w przepisie powyżej.
Nie oznacza to jednak, że list przewozowy jest jedynym dowodem zawarcia umowy przewozu i jej treści. W wyroku z dnia 26.01.2006 r. sygn. V CSK 59/05 Sąd Najwyższy podkreślił, że art. 47 ust. 3 nie może stanowić podstawy do ustalania treści konkretnej umowy przewozu ani oceny poczynionych w niej określonych uzgodnień.
Według art. 4 Konwencji CMR list przewozowy jest dowodem zawarcia umowy przewozu. Jednak brak, nieprawidłowość lub utrata listu przewozowego nie wpływa na istnienie ani ważność umowy przewozu. Art. 9 Konwencji CMR wprowadza także domniemanie prawne, w myśl którego w braku przeciwnego dowodu, list przewozowy stanowi dowód zawarcia umowy, warunków umowy oraz przyjęcia towaru przez przewoźnika. Oznacza to, że w przypadku braku innych dowodów zawarcia umowy, za dowód istnienia umowy przyjmuje się list przewozowy.
Umowy przewozu, w praktyce, najczęściej mają formę dokumentu zamówienia bądź zlecenia przewozu. Do ich zawarcia dochodzi poprzez wymianę pomiędzy stronami faksów lub maili. W tych dokumentach strony określają istotne warunki umowy przewozu. List przewozowy stanowi wyłącznie element świadczący o realizacji umowy.
Od powyższej zasady wyjątek przewiduje polskie prawo przewozowe jak i Konwencja CMR. Polskie prawo przewiduje możliwość zadeklarowania w liście przewozowym wartości przesyłki jeżeli jej wartość nie wynika z rachunku lub obowiązującego cennika. W przypadku powstania szkody w przesyłce przyjmuje się, iż wartość przesyłki jest zgodna z zadeklarowaną w liście przewozowym. Oznacza to, iż uprawniony nie musi udowadniać wartości przesyłki. W tym przypadku same ustalenia zawarte w umowie przewozu nie są wystarczające, konieczna jest deklaracja wartości przesyłki w liście przewozowym (art. 40 prawa przewozowego).
Konwencja CMR przewiduje możliwość wpisania do listu przewozowego deklaracji wartości przesyłki lub specjalnego interesu w dostawie (art. 24 i 26 Konwencji). Uprawniony wprawdzie musi udowodnić wysokość szkody, ale limity odszkodowania zostają podniesione do zadeklarowanych kwot.
Zarówno przepisy prawa krajowego jak i międzynarodowego regulujące instytucje listu przewozowego, poza wyjątkami opisanymi powyżej, nie przyznają treści listu przewozowego funkcji rozstrzygającej o warunkach umowy przewozu. To umowa przewozu ma pierwszeństwo w przypadku konieczności rozstrzygnięcia o warunkach wiążących strony.
Kolumnę przygotowują prawnicy firmy prawniczej
Kochański Zięba Rąpała i Partnerzy
