W 2010 r., w ramach ubiegłorocznej kampanii sopocki instytut badawczy PBS DGA przeprowadził badania zachowań sprzedawców wobec sprzedaży alkoholu osobom niepełnoletnim. Badania prowadzone były metodą obserwacji uczestniczącej Tajemniczy Klient) w trzech różnych sytuacjach: próba zakupu alkoholu przez młodzież niepełnoletnią w sytuacji kiedy nikogo nie ma w sklepie, kiedy w sklepie (kolejce) są inne osoby dorosłe, i kiedy te osoby dorosłe reagują, zwracając uwagę sprzedawcy. Zrealizowano je w dwóch falach: przed rozpoczęciem kampanii oraz po jej zakończeniu. Oto najważniejsze konkluzje wynikające z porównania wyników obu fal badania:
- wzrost wskaźnika odmowy sprzedaży alkoholu osobom nie mogącym wylegitymować się dowodem tożsamości z 47% (I fala) do 57% (II fala),
- wzrost wskaźnika żądania przez sprzedawców okazania dowodu tożsamości przez nabywcę z 50% (I fala) do 62% (II fala),
- spadek wskaźnika sprzedaży alkoholu osobie wyglądającej na niepełnoletnią z 53% (I fala) do 43% (II fala).
„Efekty naszych dwuletnich działań edukacyjnych, potwierdzone wynikami niezależnych badań, pokazują, że można skutecznie zapobiegać sprzedaży alkoholu niepełnoletnim. Niemniej to wciąż dość powszechne zjawisko. Ograniczenie jego skali oraz utrwalenie właściwych, asertywnych zachowań w stosunku do małoletnich, próbujących kupić alkohol, ze strony sprzedawców i właścicieli sklepów wymaga konsekwentnej i obliczonej na dłuższą perspektywę czasową pracy. Dlatego również w tym roku kontynuujemy, wraz a Komendą Główną Policji, działania zainicjowane w 2009 r." - mówi Danuta Gut, Dyrektor Biura Zarządu ZPPP Browary Polskie.
Społeczna koalicja
Tegoroczna odsłona ogólnopolskiej kampanii edukacyjnej „Pozory mylą, dowód nie" ukierunkowana jest przede wszystkim na aktywizację środowisk lokalnych, zbudowanie szerokiego społecznego frontu sprzeciwu wobec sprzedaży alkoholu osobom niepełnoletnim i koalicji na rzecz ograniczenia dostępności napojów alkoholowych w tej kategorii wiekowej. Celem strategicznym pozostaje przeciwdziałanie spożywaniu alkoholu przez niepełnoletnich.
Kampania „Pozory mylą, dowód nie 2011" opiera się na aktywizowaniu środowisk lokalnych chcących zapobiegać piciu przez nieletnich. Jednym z tego typu działań jest dystrybucja pakietów edukacyjno - informacyjnych do urzędów gmin oraz gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, a za ich pośrednictwem do organizacji społecznych, które mogłyby aktywnie włączyć się realizację programu. W zestawie znajdą się ulotki, plakaty oraz naklejki informujące o tym, że dany punkt nie prowadzi sprzedaży alkoholu niepełnoletnim, film szkoleniowy edukujący sprzedawców jak reagować na próby zakupu alkoholu przez małoletnich oraz stosowane przez nich w takich przypadkach sztuczki, a także broszura dla rodziców omawiająca ogromną rolę wychowania w rodzinie w przeciwdziałaniu sięgania po alkohol przez małoletnich. W dotarciu do adresatów kampanii w całej Polsce pomogą funkcjonariusze Policji, którzy będą również monitorować przebieg działań w sklepach.
W ramach kampanii uruchomiona została infolinia 0801 066 366 oraz strona internetowa http://www.pozorymyla.pl/, na której dostępne są wszelkie dokumenty i informacje z nią związane. Gminy i organizacje mogą też za ich pośrednictwem zgłaszać swoje uczestnictwo. Takie zgłoszenie jest ponadto równoznaczne z udziałem w konkursie „Odpowiedzialna Gmina 2011". W jego ramach wyłonionych zostanie dziesięciu uczestników, którzy kampanię zrealizowali najpełniej, najbardziej kompleksowo i - w szczególności - z wykorzystaniem własnych inicjatyw, wykraczających poza standardowe działania.
Kampania „Pozory mylą, dowód nie 2011" będzie również wsparta poprzez kampanię edukacyjną w mediach.
Kary za sprzedaż alkoholu małoletnim
Obowiązujące w Polsce przepisy prawa zakazują sprzedaży napojów alkoholowych osobom, które nie ukończyły 18 roku życia. Łamanie tego zakazu jest przestępstwem. Popełniającemu je sprzedawcy, a także właścicielowi sklepu, grozi kara grzywny, orzeczenie przepadku napojów alkoholowych - nawet wówczas, gdy są własnością kogoś innego, np. hurtowni lub producenta, a także odebranie zezwolenia na sprzedaż lub podawanie alkoholu.
Jednocześnie „Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi" daje sprzedawcom instrumenty skutecznej kontroli prób zakupu alkoholu przez niepełnoletnich. Jej art. 15 ust. 2 stwierdza jednoznacznie: „w przypadku wątpliwości co do pełnoletniości nabywcy sprzedający lub podający napoje alkoholowe uprawniony jest do żądania okazania dokumentu stwierdzającego wiek nabywcy".
„Niestety w praktyce sprzedawcy zbyt rzadko korzystają z ustawowych możliwości sprawdzania dokumentu tożsamości młodych ludzi kupujących alkohol. Z jednej strony wynika to z nastawienia na osiąganie finansowego zysku, bez względu na potencjalne koszty społeczne, z drugiej zaś z braku dostatecznie wyraźnej i stanowczej dezaprobaty społecznej dla tego typu praktyk, reakcji dorosłych na alkoholowe zakupy małoletnich. Dlatego tak ważne jest - poza edukacją samych sprzedawców - zaangażowanie w kampanię „Pozory mylą, dowód nie" możliwie szerokiej koalicji organów władzy samorządowej, lokalnych organizacji społecznych oraz rodziców" - mówi insp. Michał Czeszejko-Sochacki Dyrektor Biura Prewencji Komendy Głównej Policji.
*PBS DGA, badanie metodą „Tajemniczy Klient, I fala : 2-12.07.2010, II fala: 6-13.09.2010, 400 sklepów
(M.D)
