Od października na sklepowych półkach zaczną pojawiać się plastikowe i szklane butelki oraz puszki z oznakowaniem informującym, że opakowanie objęte jest systemem kaucyjnym, a także z podaną wysokością kaucji. Takie oznaczenie będzie umieszczone na: butelkach plastikowych o pojemności do 3 litrów (kaucja: 50 groszy); puszkach metalowych o pojemności do 1 litra (50 groszy); butelkach szklanych wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra (1 zł).
Punktami zbiórki opakowań oznaczonych znakiem kaucji będą: wszystkie sklepy o powierzchni powyżej 200 mkw., które oferują napoje w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym; sklepy poniżej 200 mkw., w których sprzedawane są napoje w butelkach szklanych wielokrotnego użytku – obecnie dotyczy to przede wszystkim napojów piwnych; pozostałe sklepy, które przystąpią do systemu; automaty kaucyjne zlokalizowane poza punktami handlowymi; inne punkty zbiórki.
Rola operatorów w systemie kaucyjnym
System kaucyjny jest jednym z najważniejszych wdrożeń prośrodowiskowych, które miały miejsce w ostatnich latach. Jego ideą jest promowanie recyklingu i ponownego wykorzystania opakowań. Kluczową rolę w organizacji i funkcjonowaniu całego systemu pełnią operatorzy systemu kaucyjnego. Obecnie zaangażowanych zostało siedmiu operatorów: Zwrotka, PolKa, OK Operator Kaucyjny, Eko-Operator, Reselekt, Kaucja oraz Polski System Kaucyjny1.
Do zadań operatora systemu kaucyjnego należy organizacja systemu zbiórki opakowań po napojach, czyli projektowanie i wdrażanie infrastruktury – np. automatów zwrotnych czy punktów zbiórki – oraz zapewnienie dostępności punktów odbioru w całym kraju. Zarządzanie przepływem opakowań i kaucji, rejestrowanie i ewidencjonowanie zwracanych opakowań, a także obsługa finansowa związana z pobieraniem i zwracaniem kaucji również należą do jego obowiązków. Operatorzy systemu kaucyjnego muszą także współpracować z podmiotami uczestniczącymi w systemie – koordynować działania z producentami, detalistami, importerami i recyklerami – oraz prowadzić nadzór nad prawidłowym oznakowaniem opakowań objętych systemem. Są również odpowiedzialni za organizację transportu i przetwarzanie zwróconych opakowań oraz za zapewnienie, że odzyskane materiały trafiają do recyklingu zgodnie z przepisami.
Odpowiadają ponadto za edukację i promocję systemu – prowadzenie kampanii informacyjnych dla konsumentów, zwiększanie świadomości ekologicznej i promowanie zwrotu opakowań. Następnie muszą prowadzić sprawozdawczość i kontrolę, składać raporty do odpowiednich organów oraz monitorować efektywność systemu.
Nowoczesne rozwiązania dla handlu
Funkcjonowanie systemu kaucyjnego wymaga wsparcia nowoczesnych narzędzi technologicznych. Operatorzy już teraz oferują gotowe rozwiązania dopasowane do każdego typu sklepu – niezależnie od jego wielkości, lokalizacji czy zaplecza technologicznego. Wśród tych rozwiązań znajdują się aplikacje mobilne do ewidencji zbiórki, integracja z recyklomatami oraz zintegrowane oprogramowanie kasowe. Wszystkie te rozwiązania działają nieco inaczej, ale tworzą elastyczny ekosystem, który można dostosować do potrzeb i możliwości konkretnego sklepu.
Wśród dostępnych narzędzi znajdują się także bezpłatne rozwiązania, takie jak np. aplikacja mobilna PSK, dzięki której sprzedawca może za pomocą smartfona lub tabletu zeskanować kod kreskowy opakowania, sprawdzić, czy podlega ono zwrotowi, poznać wartość kaucji i automatycznie przekazać dane do centralnego systemu. Narzędzie to zostało stworzone z myślą o punktach sprzedaży, które nie dysponują recyklomatem ani zintegrowanym systemem kasowym. Aplikacja umożliwia ponadto szybkie zgłoszenie odbioru, gdy opakowania są gotowe do przekazania operatorowi.
Operatorzy oferują również integrację swoich systemów z już istniejącym oprogramowaniem kasowym. Rozwiązania te wspierają procesy przyjmowania i przekazywania opakowań operatorom logistycznym, opierając się na dotychczasowym sprzęcie i oprogramowaniu sklepów, dzięki czemu nie wymagają inwestycji w nową infrastrukturę.
Z kolei recyklomaty często są zintegrowane z centralnym systemem, co umożliwia automatyczną weryfikację zwracanych opakowań, wydruk bonu kaucyjnego do realizacji w sklepie oraz przekazanie danych niezbędnych do rozliczenia kaucji i wypłaty „handling fee” – wynagrodzenia dla sklepu za prowadzenie zbiórki.
Odebrane przez operatora opakowania trafiają do specjalistycznych centrów liczących. Na miejscu zostaje zeskanowana każda plomba, co umożliwia identyfikację sklepu, z którego pochodzą worki z opakowaniami. Następnie ich zawartość trafia na automatyczne linie sortująco-liczące, a dane dotyczące liczby i rodzaju opakowań są na bieżąco przesyłane do modułu rozliczeniowego operatora. Butelki szklane wielokrotnego użytku są ewidencjonowane oddzielnie i przekazywane bezpośrednio do producentów w celu ich przygotowania do ponownego użycia.
Operatorzy systemu kaucyjnego w Polsce planują lub już wdrażają portale transakcyjne, które staną się kluczowym narzędziem do zarządzania udziałem w systemie. Portale te umożliwią rejestrację firm, ewidencjonowanie przepływu opakowań, rozliczanie kaucji, a także generowanie raportów wymaganych przez prawo. Będą również wspierać komunikację między operatorami a detalistami, producentami i hurtownikami, a w wielu przypadkach także umożliwią zawieranie umów drogą elektroniczną.
Do tej pory portale transakcyjne uruchomili: Polski System Kaucyjny S.A. (PSK) – z aktywną platformą dla detalistów, producentów i hurtowników – oraz PolKa S.A., która udostępniła system rejestracyjny DRS v 0.1.
System kaucyjny oczami konsumentów
Wprowadzenie systemu kaucyjnego w Polsce to jedno z największych wyzwań organizacyjnych i legislacyjnych ostatnich lat, a zarazem krok milowy w kierunku zrównoważonej gospodarki opakowaniami. Zanim jednak nowe przepisy wejdą w życie, warto przyjrzeć się, jak społeczeństwo postrzega nadchodzące zmiany. Eksperci PMR Market Experts przeprowadzili badanie opinii publicznej na pięć miesięcy przed uruchomieniem systemu kaucyjnego, aby sprawdzić poziom wiedzy, świadomość oraz gotowość konsumentów na nowe obowiązki i zasady zwrotu opakowań.
Z badania wynika, że ponad 63% Polaków słyszało o wprowadzeniu nowego systemu recyklingu opakowań. Co ciekawe, świadomość jest większa wśród mężczyzn niż kobiet (69% vs. 58%) i rośnie wraz z wiekiem. W grupie osób w wieku 18-24 lata tylko połowa słyszała o planowanych wdrożeniach, natomiast wśród Polaków powyżej 55. roku życia wiedzę na ten temat deklaruje aż 69%.
Badanie wskazuje również, że respondenci potrafią trafnie wskazać, jakie opakowania zostaną objęte programem. Największą rozpoznawalnością cieszą się plastikowe butelki typu PET (88%) – są one częściej kojarzone z systemem niż opakowania szklane. Butelki szklane po piwie wskazało 60% badanych, puszki aluminiowe – 53%, a duże butelki szklane – 39%. Co dziesiąty respondent błędnie zakłada, że system obejmie także kartony po mleku i sokach oraz pojemniki po jogurtach i serkach.
Wyniki badania pokazują, że chociaż system kaucyjny nie jest jeszcze powszechnie rozumiany przez wszystkich konsumentów, jego ogólna rozpoznawalność jest wysoka – szczególnie wśród starszych grup wiekowych. Przed operatorami systemu i sieciami handlowymi stoi teraz wyzwanie skutecznej edukacji – tak, aby konsumenci nie tylko wiedzieli, które opakowania podlegają zwrotowi, ale również aktywnie włączyli się w cały proces. Kluczem do sukcesu będzie przejrzysta komunikacja oraz zapewnienie prostych i dostępnych narzędzi do oddawania opakowań.
Nie tylko recykling – co naprawdę buduje efektywny system kaucyjny?
Wprowadzenie systemu kaucyjnego to jedno z najważniejszych i najbardziej złożonych przedsięwzięć środowiskowych ostatnich lat. Jak zauważa Agata Juzyk, prezes zarządu Reselekt, system kaucyjny jest powszechnie postrzegany jako rozwiązanie proekologiczne, ale jego faktyczny wpływ na środowisko zależy od tego, jak zostanie zaprojektowany i wdrożony w praktyce. „Samo zwiększenie poziomu zbiórki opakowań to dopiero pierwszy krok. Aby system był naprawdę zrównoważony, trzeba uwzględnić pełny cykl życia – od momentu zwrotu butelki czy puszki, przez jej transport i przetwarzanie, aż po ponowne wykorzystanie materiału. Każdy z tych etapów wiąże się z określonym zużyciem energii i emisją CO₂. Jeżeli procesy logistyczne nie będą zoptymalizowane, a infrastruktura zostanie zaprojektowana bez analizy kosztów środowiskowych, może się okazać, że część korzyści zostanie zniwelowana przez dodatkowy ślad węglowy. Dlatego kluczowe jest, by operatorzy i uczestnicy systemu wprowadzali rozwiązania minimalizujące transport, korzystali z energii odnawialnej i dbali o efektywność urządzeń. System kaucyjny może w pełni spełnić swoją rolę, ale wymaga to świadomego zarządzania, monitorowania efektów i gotowości do jego ciągłego udoskonalania” – mówi Agata Juzyk.
Technologia jest równie istotnym filarem systemu, o czym mówi Paweł Wróblewski, Dyrektor Zarządzający w Envipco. „System kaucyjny to jeden z najbardziej skutecznych mechanizmów zwiększania poziomu recyklingu, ale jego efektywność w dużej mierze zależy od jakości zastosowanych rozwiązań technologicznych. W nowoczesnych automatach zwrotnych proces przyjmowania opakowań jest w pełni zautomatyzowany – urządzenia rozpoznają rodzaj materiału, dokonują wstępnego sortowania, a następnie zgniatają surowiec, co znacząco zmniejsza jego objętość i obniża koszty transportu. Dzięki temu odzyskiwany materiał jest czystszy i lepiej nadaje się do ponownego przetworzenia w cyklu zamkniętym. Co równie istotne, automaty rejestrują dane w czasie rzeczywistym, co ułatwia operatorom planowanie odbioru i raportowanie wymagane przez regulatora. Doświadczenia z krajów, w których takie systemy działają od lat, pokazują, że tam, gdzie wdrożenie wspiera się na niezawodnych, łatwych w obsłudze technologiach, poziom zwrotów może przekraczać 90%. To dowód, że odpowiednie narzędzia stanowią fundament nie tylko efektywnego działania, ale też społecznego zaufania do całego systemu” – wyjaśnia Paweł Wróblewski.
Jednak przed całym sektorem handlu czekają wyzwania. Michał Pląska, dyrektor operacyjny Centrum Innowacji Retail w COMP podkreśla, że wdrożenie systemu kaucyjnego to proces, który wymaga precyzyjnego połączenia działań organizacyjnych, logistycznych i technologicznych. „Nowe przepisy oznaczają dla detalistów nie tylko wyzwania związane z organizacją przyjmowania zwrotów opakowań, ale też zapewnienie zgodności z wymogami prawnymi, prowadzenie rzetelnej ewidencji czy zagwarantowanie wygodnej integracji systemów kasowych z rozwiązaniami operatorów. To złożone wyzwanie, bo obejmuje zarówno warstwę sprzętową, jak i oprogramowanie odpowiedzialne za rejestrowanie i rozliczanie transakcji. Ważne będzie, aby proces pobierania i zwracania kaucji nie wydłużał obsługi klienta, a integracja rozwiązań IT minimalizowała ryzyko błędów. Praktyka pokazuje, że tylko kompleksowe podejście, łączące automatyzację z prostotą obsługi, pozwala wdrożyć rozwiązania przyjazne zarówno dla konsumentów, jak i dla pracowników punktów sprzedaży. Jeżeli te warunki zostaną spełnione, system będzie postrzegany jako sprawny, przejrzysty i wiarygodny, co jest kluczowe dla osiągnięcia jego celów środowiskowych i ekonomicznych” – podkreśla Michał Pląska.
Opinie ekspertów jasno pokazują, że sukces systemu kaucyjnego nie zależy wyłącznie od jego formalnego uruchomienia, ale od jakości każdego elementu – od projektowania procesów logistycznych i środowiskowych, przez zastosowanie nowoczesnych i niezawodnych technologii, aż po sprawną integrację z infrastrukturą detaliczną. Tylko świadome, kompleksowe podejście wszystkich uczestników rynku – operatorów, technologów i handlu – pozwoli zbudować system, który nie tylko spełni cele legislacyjne, ale realnie przyczyni się do redukcji odpadów, zwiększenia poziomu recyklingu i budowy gospodarki o obiegu zamkniętym.
Wątpliwości wokół szklanych opakowań zwrotnych
Choć system kaucyjny postrzegany jest jako narzędzie wspierające gospodarkę obiegu zamkniętego, branża rozlewnicza wskazuje na istotne słabe punkty w jego obecnym kształcie – szczególnie w odniesieniu do butelek szklanych wielokrotnego użytku. Jak podkreśla Dariusz Lizak, prezes Krajowej Izby Gospodarczej „Przemysł Rozlewniczy”, wdrożenie systemu kaucyjnego dla tego typu opakowań, zgodnie z wymogami ustawy, niesie realne ryzyko drastycznego wzrostu kosztów ich funkcjonowania, co może prowadzić do wypierania opakowań zwrotnych z rynku przez opakowania jednorazowe.
Obecnie funkcjonujące systemy zwrotu butelek szklanych, organizowane wspólnie przez producentów, handel i konsumentów, osiągają już poziomy selektywnej zbiórki przekraczające 95%, a same butelki rotują w obiegu średnio 35 razy. Ich efektywność – zarówno środowiskowa, jak i kosztowa – opiera się na zwrocie bezpośrednio do producenta oraz integracji z istniejącymi łańcuchami dostaw.
Dariusz Lizak wskazuje, że nowe przepisy mogą zaburzyć ugruntowany model działania, zwiększyć straty logistyczne, a w konsekwencji doprowadzić do wzrostu emisji oraz cen produktów. Obawy budzi także brak szczegółowych regulacji, które chroniłyby istniejące systemy i zabezpieczały je przed wypchnięciem z rynku. W opinii przedstawicieli branży konieczne jest pilne dostosowanie ustawy tak, aby nie zniszczyć efektywnych, działających mechanizmów zwrotu i nie zablokować dalszego rozwoju rozwiązań, które faktycznie wpisują się w cele środowiskowe i ekonomiczne transformacji.
Także Polska Izba Handlu wyraża wątpliwości wobec obecnego kształtu systemu kaucyjnego i apeluje o jego poprawki. Organizacja wskazuje, że planowany termin wdrożenia – październik 2025 roku – jest nierealny, a brak jasnych zasad finansowania może doprowadzić do przerzucenia kosztów na sklepy. Szczególnie zagrożone są małe placówki handlowe, które mogą nie poradzić sobie z dodatkowymi obowiązkami i obciążeniami. Polska Izba Handlu wzywa Ministerstwo Klimatu i Środowiska do konsultacji, zmian legislacyjnych oraz przesunięcia terminu wdrożenia systemu na 2026 rok.
Wprowadzenie systemu kaucyjnego to krok w stronę bardziej odpowiedzialnego podejścia do zużycia surowców i ograniczenia odpadów. Choć przed nami wiele wyzwań organizacyjnych, edukacyjnych i logistycznych, to sukces zależy przede wszystkim od zaangażowania wszystkich stron – również konsumentów. Im bardziej powszechna stanie się praktyka zwrotu opakowań, tym większy wpływ osiągniemy wspólnie – zarówno na poziomie środowiskowym, jak i ekonomicznym.
Monika Książek
Zastępca Redaktora Naczelnego
1 źródło: www.gov.pl/web/klimat/system-kaucyjny-operatorzy, dostęp 02.09.2025 r.
Punktami zbiórki opakowań oznaczonych znakiem kaucji będą: wszystkie sklepy o powierzchni powyżej 200 mkw., które oferują napoje w opakowaniach objętych systemem kaucyjnym; sklepy poniżej 200 mkw., w których sprzedawane są napoje w butelkach szklanych wielokrotnego użytku – obecnie dotyczy to przede wszystkim napojów piwnych; pozostałe sklepy, które przystąpią do systemu; automaty kaucyjne zlokalizowane poza punktami handlowymi; inne punkty zbiórki.
Rola operatorów w systemie kaucyjnym
System kaucyjny jest jednym z najważniejszych wdrożeń prośrodowiskowych, które miały miejsce w ostatnich latach. Jego ideą jest promowanie recyklingu i ponownego wykorzystania opakowań. Kluczową rolę w organizacji i funkcjonowaniu całego systemu pełnią operatorzy systemu kaucyjnego. Obecnie zaangażowanych zostało siedmiu operatorów: Zwrotka, PolKa, OK Operator Kaucyjny, Eko-Operator, Reselekt, Kaucja oraz Polski System Kaucyjny1.
Do zadań operatora systemu kaucyjnego należy organizacja systemu zbiórki opakowań po napojach, czyli projektowanie i wdrażanie infrastruktury – np. automatów zwrotnych czy punktów zbiórki – oraz zapewnienie dostępności punktów odbioru w całym kraju. Zarządzanie przepływem opakowań i kaucji, rejestrowanie i ewidencjonowanie zwracanych opakowań, a także obsługa finansowa związana z pobieraniem i zwracaniem kaucji również należą do jego obowiązków. Operatorzy systemu kaucyjnego muszą także współpracować z podmiotami uczestniczącymi w systemie – koordynować działania z producentami, detalistami, importerami i recyklerami – oraz prowadzić nadzór nad prawidłowym oznakowaniem opakowań objętych systemem. Są również odpowiedzialni za organizację transportu i przetwarzanie zwróconych opakowań oraz za zapewnienie, że odzyskane materiały trafiają do recyklingu zgodnie z przepisami.
Odpowiadają ponadto za edukację i promocję systemu – prowadzenie kampanii informacyjnych dla konsumentów, zwiększanie świadomości ekologicznej i promowanie zwrotu opakowań. Następnie muszą prowadzić sprawozdawczość i kontrolę, składać raporty do odpowiednich organów oraz monitorować efektywność systemu.
Nowoczesne rozwiązania dla handlu
Funkcjonowanie systemu kaucyjnego wymaga wsparcia nowoczesnych narzędzi technologicznych. Operatorzy już teraz oferują gotowe rozwiązania dopasowane do każdego typu sklepu – niezależnie od jego wielkości, lokalizacji czy zaplecza technologicznego. Wśród tych rozwiązań znajdują się aplikacje mobilne do ewidencji zbiórki, integracja z recyklomatami oraz zintegrowane oprogramowanie kasowe. Wszystkie te rozwiązania działają nieco inaczej, ale tworzą elastyczny ekosystem, który można dostosować do potrzeb i możliwości konkretnego sklepu.
Wśród dostępnych narzędzi znajdują się także bezpłatne rozwiązania, takie jak np. aplikacja mobilna PSK, dzięki której sprzedawca może za pomocą smartfona lub tabletu zeskanować kod kreskowy opakowania, sprawdzić, czy podlega ono zwrotowi, poznać wartość kaucji i automatycznie przekazać dane do centralnego systemu. Narzędzie to zostało stworzone z myślą o punktach sprzedaży, które nie dysponują recyklomatem ani zintegrowanym systemem kasowym. Aplikacja umożliwia ponadto szybkie zgłoszenie odbioru, gdy opakowania są gotowe do przekazania operatorowi.
Operatorzy oferują również integrację swoich systemów z już istniejącym oprogramowaniem kasowym. Rozwiązania te wspierają procesy przyjmowania i przekazywania opakowań operatorom logistycznym, opierając się na dotychczasowym sprzęcie i oprogramowaniu sklepów, dzięki czemu nie wymagają inwestycji w nową infrastrukturę.
Z kolei recyklomaty często są zintegrowane z centralnym systemem, co umożliwia automatyczną weryfikację zwracanych opakowań, wydruk bonu kaucyjnego do realizacji w sklepie oraz przekazanie danych niezbędnych do rozliczenia kaucji i wypłaty „handling fee” – wynagrodzenia dla sklepu za prowadzenie zbiórki.
Odebrane przez operatora opakowania trafiają do specjalistycznych centrów liczących. Na miejscu zostaje zeskanowana każda plomba, co umożliwia identyfikację sklepu, z którego pochodzą worki z opakowaniami. Następnie ich zawartość trafia na automatyczne linie sortująco-liczące, a dane dotyczące liczby i rodzaju opakowań są na bieżąco przesyłane do modułu rozliczeniowego operatora. Butelki szklane wielokrotnego użytku są ewidencjonowane oddzielnie i przekazywane bezpośrednio do producentów w celu ich przygotowania do ponownego użycia.
Operatorzy systemu kaucyjnego w Polsce planują lub już wdrażają portale transakcyjne, które staną się kluczowym narzędziem do zarządzania udziałem w systemie. Portale te umożliwią rejestrację firm, ewidencjonowanie przepływu opakowań, rozliczanie kaucji, a także generowanie raportów wymaganych przez prawo. Będą również wspierać komunikację między operatorami a detalistami, producentami i hurtownikami, a w wielu przypadkach także umożliwią zawieranie umów drogą elektroniczną.
Do tej pory portale transakcyjne uruchomili: Polski System Kaucyjny S.A. (PSK) – z aktywną platformą dla detalistów, producentów i hurtowników – oraz PolKa S.A., która udostępniła system rejestracyjny DRS v 0.1.
System kaucyjny oczami konsumentów
Wprowadzenie systemu kaucyjnego w Polsce to jedno z największych wyzwań organizacyjnych i legislacyjnych ostatnich lat, a zarazem krok milowy w kierunku zrównoważonej gospodarki opakowaniami. Zanim jednak nowe przepisy wejdą w życie, warto przyjrzeć się, jak społeczeństwo postrzega nadchodzące zmiany. Eksperci PMR Market Experts przeprowadzili badanie opinii publicznej na pięć miesięcy przed uruchomieniem systemu kaucyjnego, aby sprawdzić poziom wiedzy, świadomość oraz gotowość konsumentów na nowe obowiązki i zasady zwrotu opakowań.
Z badania wynika, że ponad 63% Polaków słyszało o wprowadzeniu nowego systemu recyklingu opakowań. Co ciekawe, świadomość jest większa wśród mężczyzn niż kobiet (69% vs. 58%) i rośnie wraz z wiekiem. W grupie osób w wieku 18-24 lata tylko połowa słyszała o planowanych wdrożeniach, natomiast wśród Polaków powyżej 55. roku życia wiedzę na ten temat deklaruje aż 69%.
Badanie wskazuje również, że respondenci potrafią trafnie wskazać, jakie opakowania zostaną objęte programem. Największą rozpoznawalnością cieszą się plastikowe butelki typu PET (88%) – są one częściej kojarzone z systemem niż opakowania szklane. Butelki szklane po piwie wskazało 60% badanych, puszki aluminiowe – 53%, a duże butelki szklane – 39%. Co dziesiąty respondent błędnie zakłada, że system obejmie także kartony po mleku i sokach oraz pojemniki po jogurtach i serkach.
Wyniki badania pokazują, że chociaż system kaucyjny nie jest jeszcze powszechnie rozumiany przez wszystkich konsumentów, jego ogólna rozpoznawalność jest wysoka – szczególnie wśród starszych grup wiekowych. Przed operatorami systemu i sieciami handlowymi stoi teraz wyzwanie skutecznej edukacji – tak, aby konsumenci nie tylko wiedzieli, które opakowania podlegają zwrotowi, ale również aktywnie włączyli się w cały proces. Kluczem do sukcesu będzie przejrzysta komunikacja oraz zapewnienie prostych i dostępnych narzędzi do oddawania opakowań.
Nie tylko recykling – co naprawdę buduje efektywny system kaucyjny?
Wprowadzenie systemu kaucyjnego to jedno z najważniejszych i najbardziej złożonych przedsięwzięć środowiskowych ostatnich lat. Jak zauważa Agata Juzyk, prezes zarządu Reselekt, system kaucyjny jest powszechnie postrzegany jako rozwiązanie proekologiczne, ale jego faktyczny wpływ na środowisko zależy od tego, jak zostanie zaprojektowany i wdrożony w praktyce. „Samo zwiększenie poziomu zbiórki opakowań to dopiero pierwszy krok. Aby system był naprawdę zrównoważony, trzeba uwzględnić pełny cykl życia – od momentu zwrotu butelki czy puszki, przez jej transport i przetwarzanie, aż po ponowne wykorzystanie materiału. Każdy z tych etapów wiąże się z określonym zużyciem energii i emisją CO₂. Jeżeli procesy logistyczne nie będą zoptymalizowane, a infrastruktura zostanie zaprojektowana bez analizy kosztów środowiskowych, może się okazać, że część korzyści zostanie zniwelowana przez dodatkowy ślad węglowy. Dlatego kluczowe jest, by operatorzy i uczestnicy systemu wprowadzali rozwiązania minimalizujące transport, korzystali z energii odnawialnej i dbali o efektywność urządzeń. System kaucyjny może w pełni spełnić swoją rolę, ale wymaga to świadomego zarządzania, monitorowania efektów i gotowości do jego ciągłego udoskonalania” – mówi Agata Juzyk.
Technologia jest równie istotnym filarem systemu, o czym mówi Paweł Wróblewski, Dyrektor Zarządzający w Envipco. „System kaucyjny to jeden z najbardziej skutecznych mechanizmów zwiększania poziomu recyklingu, ale jego efektywność w dużej mierze zależy od jakości zastosowanych rozwiązań technologicznych. W nowoczesnych automatach zwrotnych proces przyjmowania opakowań jest w pełni zautomatyzowany – urządzenia rozpoznają rodzaj materiału, dokonują wstępnego sortowania, a następnie zgniatają surowiec, co znacząco zmniejsza jego objętość i obniża koszty transportu. Dzięki temu odzyskiwany materiał jest czystszy i lepiej nadaje się do ponownego przetworzenia w cyklu zamkniętym. Co równie istotne, automaty rejestrują dane w czasie rzeczywistym, co ułatwia operatorom planowanie odbioru i raportowanie wymagane przez regulatora. Doświadczenia z krajów, w których takie systemy działają od lat, pokazują, że tam, gdzie wdrożenie wspiera się na niezawodnych, łatwych w obsłudze technologiach, poziom zwrotów może przekraczać 90%. To dowód, że odpowiednie narzędzia stanowią fundament nie tylko efektywnego działania, ale też społecznego zaufania do całego systemu” – wyjaśnia Paweł Wróblewski.
Jednak przed całym sektorem handlu czekają wyzwania. Michał Pląska, dyrektor operacyjny Centrum Innowacji Retail w COMP podkreśla, że wdrożenie systemu kaucyjnego to proces, który wymaga precyzyjnego połączenia działań organizacyjnych, logistycznych i technologicznych. „Nowe przepisy oznaczają dla detalistów nie tylko wyzwania związane z organizacją przyjmowania zwrotów opakowań, ale też zapewnienie zgodności z wymogami prawnymi, prowadzenie rzetelnej ewidencji czy zagwarantowanie wygodnej integracji systemów kasowych z rozwiązaniami operatorów. To złożone wyzwanie, bo obejmuje zarówno warstwę sprzętową, jak i oprogramowanie odpowiedzialne za rejestrowanie i rozliczanie transakcji. Ważne będzie, aby proces pobierania i zwracania kaucji nie wydłużał obsługi klienta, a integracja rozwiązań IT minimalizowała ryzyko błędów. Praktyka pokazuje, że tylko kompleksowe podejście, łączące automatyzację z prostotą obsługi, pozwala wdrożyć rozwiązania przyjazne zarówno dla konsumentów, jak i dla pracowników punktów sprzedaży. Jeżeli te warunki zostaną spełnione, system będzie postrzegany jako sprawny, przejrzysty i wiarygodny, co jest kluczowe dla osiągnięcia jego celów środowiskowych i ekonomicznych” – podkreśla Michał Pląska.
Opinie ekspertów jasno pokazują, że sukces systemu kaucyjnego nie zależy wyłącznie od jego formalnego uruchomienia, ale od jakości każdego elementu – od projektowania procesów logistycznych i środowiskowych, przez zastosowanie nowoczesnych i niezawodnych technologii, aż po sprawną integrację z infrastrukturą detaliczną. Tylko świadome, kompleksowe podejście wszystkich uczestników rynku – operatorów, technologów i handlu – pozwoli zbudować system, który nie tylko spełni cele legislacyjne, ale realnie przyczyni się do redukcji odpadów, zwiększenia poziomu recyklingu i budowy gospodarki o obiegu zamkniętym.
Wątpliwości wokół szklanych opakowań zwrotnych
Choć system kaucyjny postrzegany jest jako narzędzie wspierające gospodarkę obiegu zamkniętego, branża rozlewnicza wskazuje na istotne słabe punkty w jego obecnym kształcie – szczególnie w odniesieniu do butelek szklanych wielokrotnego użytku. Jak podkreśla Dariusz Lizak, prezes Krajowej Izby Gospodarczej „Przemysł Rozlewniczy”, wdrożenie systemu kaucyjnego dla tego typu opakowań, zgodnie z wymogami ustawy, niesie realne ryzyko drastycznego wzrostu kosztów ich funkcjonowania, co może prowadzić do wypierania opakowań zwrotnych z rynku przez opakowania jednorazowe.
Obecnie funkcjonujące systemy zwrotu butelek szklanych, organizowane wspólnie przez producentów, handel i konsumentów, osiągają już poziomy selektywnej zbiórki przekraczające 95%, a same butelki rotują w obiegu średnio 35 razy. Ich efektywność – zarówno środowiskowa, jak i kosztowa – opiera się na zwrocie bezpośrednio do producenta oraz integracji z istniejącymi łańcuchami dostaw.
Dariusz Lizak wskazuje, że nowe przepisy mogą zaburzyć ugruntowany model działania, zwiększyć straty logistyczne, a w konsekwencji doprowadzić do wzrostu emisji oraz cen produktów. Obawy budzi także brak szczegółowych regulacji, które chroniłyby istniejące systemy i zabezpieczały je przed wypchnięciem z rynku. W opinii przedstawicieli branży konieczne jest pilne dostosowanie ustawy tak, aby nie zniszczyć efektywnych, działających mechanizmów zwrotu i nie zablokować dalszego rozwoju rozwiązań, które faktycznie wpisują się w cele środowiskowe i ekonomiczne transformacji.
Także Polska Izba Handlu wyraża wątpliwości wobec obecnego kształtu systemu kaucyjnego i apeluje o jego poprawki. Organizacja wskazuje, że planowany termin wdrożenia – październik 2025 roku – jest nierealny, a brak jasnych zasad finansowania może doprowadzić do przerzucenia kosztów na sklepy. Szczególnie zagrożone są małe placówki handlowe, które mogą nie poradzić sobie z dodatkowymi obowiązkami i obciążeniami. Polska Izba Handlu wzywa Ministerstwo Klimatu i Środowiska do konsultacji, zmian legislacyjnych oraz przesunięcia terminu wdrożenia systemu na 2026 rok.
Wprowadzenie systemu kaucyjnego to krok w stronę bardziej odpowiedzialnego podejścia do zużycia surowców i ograniczenia odpadów. Choć przed nami wiele wyzwań organizacyjnych, edukacyjnych i logistycznych, to sukces zależy przede wszystkim od zaangażowania wszystkich stron – również konsumentów. Im bardziej powszechna stanie się praktyka zwrotu opakowań, tym większy wpływ osiągniemy wspólnie – zarówno na poziomie środowiskowym, jak i ekonomicznym.
Monika Książek
Zastępca Redaktora Naczelnego
1 źródło: www.gov.pl/web/klimat/system-kaucyjny-operatorzy, dostęp 02.09.2025 r.
