Mimo prawie trzydziestu lat funkcjonowania na polskim rynku handlowym systemów franczyzowych, nie udało się ująć ich działalności w ramy jednolitego, powszechnie obowiązującego prawa. Dotychczas nie było ustawy czy nawet rozporządzenia stosownych organów państwowych, które regulowały szczegółowo ten rodzaj zrzeszeń.
Rozproszone przepisy
Zarówno franczyzodawcy jak i franczyzobiorcy, działają więc w oparciu o przepisy ustawy o działalności gospodarczej (której kształt i nazwa cyklicznie były zmieniane, ostatni raz w 2018 roku), ustaw podatkowo-skarbowych, przepisów kodeksu cywilnego, a nawet kodeksu karnego. Wciąż brakowało więc jednolitych, powszechnie obowiązujących rozwiązań prawnych regulujących zasady umów o charakterze franczyzowym i gwarantujących równoprawność wszystkich uczestników systemu franczyzowego.
Jednocześnie należy otwarcie powiedzieć, iż przez lata sprawa ustawowego uregulowania tych kwestii nie była przez większość środowiska handlowego podnoszona. Wielu uczestników rynku głęboko wierzyło, że zasady wolnorynkowe oraz konkurencja między coraz liczniejszymi systemami franczyzowymi uporządkują ten rynek na tyle, iż nie będą konieczne specjalnie dedykowane rozwiązania prawne. Jednak te oczekiwania tylko po części znalazły potwierdzenie w rzeczywistości biznesowej. Okazało się, iż wiele elementów funkcjonowania sieci franczyzowych będzie potrzebowało właśnie rozwiązań prawnych. Dotyczyło to przede wszystkim relacji między franczyzodawcami i franczyzobiorcami, które mimo konkurencji rynkowej, w większości przypadków wciąż pozostawały niewłaściwie wyważone. Dlatego też w drugiej dekadzie obecnego stulecia coraz częściej pojawiały się nawoływania do wprowadzenia w życie regulacji, która w o wiele szerszym stopniu (niż dotychczasowe rozwiązania) przywróciłaby równowagę.
Kodeks Dobrych Praktyk
Kwestia prawnego uporządkowania zasad funkcjonowania handlowych sieci franczyzowych nabrała przyspieszenia wraz z nowym rozdaniem politycznym w 2015 roku. Z jednej strony sprawą tą zaczął się zajmować poseł PiS Adam Abramowicz, który jako przedsiębiorca prowadził dużą handlową sieć franczyzową Nasz Sklep. Z drugiej zaś zaczęły pojawiać się głosy, aby przygotować rozwiązania ustawowe w tych kwestiach, a realizację tego zadania powierzyć resortowi sprawiedliwości. W 2018 roku poseł Abramowicz zaczął pełnić funkcję Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców i zrezygnował z mandatu poselskiego oraz członkostwa w PiS oraz jako rzecznik zaangażował się wspólnie z organizacjami zrzeszającymi franczyzobiorców oraz franczyzodawców w opracowanie Kodeksu Dobrych Praktyk dla Rynku Franczyzy, który przyjęty został około dwa lata temu. Prace nad tym kodeksem uległy wyraźnemu przyspieszeniu, gdy resort sprawiedliwości ogłosił, że przystępuje do przygotowywania projektu ustawy rozwiązującej kwestie zawarte także w Kodeksie Dobrych Praktyk. Autorzy tego ostatniego dokumentu słusznie starali się ubiec resort Zbigniewa Ziobry przygotowując własne propozycje. Mieli bowiem świadomość, że dzięki temu będą przynajmniej częściowo w stanie zapobiec powstaniu rozwiązań, przygotowywanych przez urzędników nie posiadających w tych kwestiach żadnych praktycznych doświadczeń.
Kodeks Dobrych Praktyk dla Rynku Franczyzy reguluje przede wszystkim stosunki między franczyzodawcami i franczyzobiorcami w taki sposób, aby byli oni wobec siebie równoprawnymi partnerami biznesowymi. Kodeks jest dokumentem dosyć obszernym i trzeba przyznać - wypełniającym przyświecające mu założenia. Trudno jednak zaprezentować czytelnikowi nawet część zawartych w nim rozwiązań. Warto natomiast przedstawić przynajmniej co znalazło się w kręgu zainteresowania twórców Kodeksu. Wprowadza on między innymi zakaz wzajemnego wprowadzania się w błąd stron umowy franczyzowej oraz zasadę poufności przekazywanych sobie nawzajem danych i informacji. Określa podstawowe zasady procesu nawiązywania współpracy franczyzowej, w tym obowiązek przedstawienia potencjalnemu franczyzobiorcy pełnej informacji o systemie franczyzowym. Kodeks wymienia podstawowe wymagania dotyczące umowy franczyzowej oraz zakres umowy, jak również reguluje sprawę ewentualnych kar.
To jedynie wybrane problemy, których rozwiązanie znaleźć można w Kodeksie Dobrych Praktyk. Jest to bowiem niezwykle obszerny dokument starający się uporządkować najważniejsze problemy. Jednak wiele z nich, wskazywanych głównie przez franczyzobiorców dokument ten nie rozwiązuje lub wprowadza jedynie zalecenia. Kodeks nie ma charakteru powszechnie obowiązującego aktu prawnego ze wszystkimi konsekwencjami tego stanu rzeczy. W samym założeniu ma on bowiem obowiązywać jedynie te sieci, które się pod nim podpisały. Liczba sygnatariuszy Kodeksu rośnie, jednak wiele największych sieci wciąż jeszcze się pod nim nie podpisało.
Czy ustawa jest potrzebna?
Warto przybliżyć czego sieci franczyzowe i jej uczestnicy mogą się spodziewać po nowym akcie prawnym.
Projekt ustawy wprowadza jasną definicję franczyzy, której dotąd nie było w polskim porządku prawnym. Pozwoli to – w razie sporu – uniknąć dowolnych interpretacji przed sądem.
Nowe przepisy zobowiązują franczyzodawcę do udostępniania franczyzobiorcy na 14 dni przed podpisaniem umowy dokumentu informacyjnego zawierającego najistotniejsze jej warunki. To zapewni większą ochronę prawną franczyzobiorcy.
Ministerstwo Sprawiedliwości proponuje także utworzenie sądu arbitrażowego, który rozpoznawałby sprawy dotyczące umowy franczyzy. Ustawa określi też zakres zakazu konkurencji, co zapewni ochronę interesów franczyzodawcy i jednocześnie nie ograniczy nadmiernie prawa franczyzobiorcy do podejmowania zatrudnienia lub prowadzenia działalności gospodarczej.
Projekt ustawy reguluje sprawę terminów wypowiedzenia. Wzięto pod uwagę interesy obu stron. Nikt nie będzie jednak związany umową mimo pojawienia się szczególnych okoliczności, które sprawiają, że prowadzenie dalszej działalności franczyzowej stałoby się bezcelowe.
Proponowane w projekcie rozwiązania uwzględniają wiele postulatów franczyzobiorców. Dotyczą na przykład kar umownych za naruszenie umowy. Sprawy te są bowiem jedną z najbardziej istotnych kwestii przesądzających o opłacalności franczyzy i równowadze stron biznesu.
Nowe przepisy zawierają też rozwiązania dotyczące weksli in blanco – powszechnego zabezpieczenia roszczeń franczyzodawcy. Doprecyzowują praktykę wystawiania takich weksli.
Założenia do ustawy zawierają także swoiste „ciekawostki”, które mogą się okazać przydatne dla stron umowy franczyzowej. Ciekawym pomysłem wydaje się stworzenie aplikacji dla umów franczyzy, która pozwalałaby na sprawdzenie, czy dana umowa nie wykracza poza dobre praktyki.
Innym pomysłem Ministerstwa Sprawiedliwości jest wprowadzenie znaku dobrej marki lub dobrych praktyk, którym posługiwałby się franczyzodawca spełniający wypracowane standardy rynkowe. Czy jednak tego typu rozwiązania znajdują się w obszarze kompetencji resortu sprawiedliwości – pozostawiam ocenie czytelników.
Tak, czy inaczej ustawa o franczyzie ma zostać uchwalona jeszcze w tej kadencji parlamentu. Czasu jest niewiele, a ostateczny kształt projektu wciąż nie jest znany. Nie ustają też obawy, że ustawa przyniesie ze sobą szkodliwy efekt „nadregulacji” wobec dobrowolnych skądinąd umów między przedsiębiorcami. Podnoszący te wątpliwości wskazują na fakt istnienia Kodeksu Dobrych Praktyk, który rozwiewa szereg wątpliwości. Natomiast zwolennicy rozwiązań ustawowych, głównie franczyzobiorcy, zauważają, że brak precyzyjnych rozwiązań prawnych powoduje, że obecnie zasady, także te zawarte w Kodeksie, są zbyt dowolnie interpretowane. Ustawa pomoże uszczegółowić zasady i zagwarantować uczestnikom sieci realną ocenę ryzyka oraz przewidywanych zysków.
Witold Nartowski
Dziennikarz
Fot:AdobeStock
Rozproszone przepisy
Zarówno franczyzodawcy jak i franczyzobiorcy, działają więc w oparciu o przepisy ustawy o działalności gospodarczej (której kształt i nazwa cyklicznie były zmieniane, ostatni raz w 2018 roku), ustaw podatkowo-skarbowych, przepisów kodeksu cywilnego, a nawet kodeksu karnego. Wciąż brakowało więc jednolitych, powszechnie obowiązujących rozwiązań prawnych regulujących zasady umów o charakterze franczyzowym i gwarantujących równoprawność wszystkich uczestników systemu franczyzowego.
Jednocześnie należy otwarcie powiedzieć, iż przez lata sprawa ustawowego uregulowania tych kwestii nie była przez większość środowiska handlowego podnoszona. Wielu uczestników rynku głęboko wierzyło, że zasady wolnorynkowe oraz konkurencja między coraz liczniejszymi systemami franczyzowymi uporządkują ten rynek na tyle, iż nie będą konieczne specjalnie dedykowane rozwiązania prawne. Jednak te oczekiwania tylko po części znalazły potwierdzenie w rzeczywistości biznesowej. Okazało się, iż wiele elementów funkcjonowania sieci franczyzowych będzie potrzebowało właśnie rozwiązań prawnych. Dotyczyło to przede wszystkim relacji między franczyzodawcami i franczyzobiorcami, które mimo konkurencji rynkowej, w większości przypadków wciąż pozostawały niewłaściwie wyważone. Dlatego też w drugiej dekadzie obecnego stulecia coraz częściej pojawiały się nawoływania do wprowadzenia w życie regulacji, która w o wiele szerszym stopniu (niż dotychczasowe rozwiązania) przywróciłaby równowagę.
Kodeks Dobrych Praktyk
Kwestia prawnego uporządkowania zasad funkcjonowania handlowych sieci franczyzowych nabrała przyspieszenia wraz z nowym rozdaniem politycznym w 2015 roku. Z jednej strony sprawą tą zaczął się zajmować poseł PiS Adam Abramowicz, który jako przedsiębiorca prowadził dużą handlową sieć franczyzową Nasz Sklep. Z drugiej zaś zaczęły pojawiać się głosy, aby przygotować rozwiązania ustawowe w tych kwestiach, a realizację tego zadania powierzyć resortowi sprawiedliwości. W 2018 roku poseł Abramowicz zaczął pełnić funkcję Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców i zrezygnował z mandatu poselskiego oraz członkostwa w PiS oraz jako rzecznik zaangażował się wspólnie z organizacjami zrzeszającymi franczyzobiorców oraz franczyzodawców w opracowanie Kodeksu Dobrych Praktyk dla Rynku Franczyzy, który przyjęty został około dwa lata temu. Prace nad tym kodeksem uległy wyraźnemu przyspieszeniu, gdy resort sprawiedliwości ogłosił, że przystępuje do przygotowywania projektu ustawy rozwiązującej kwestie zawarte także w Kodeksie Dobrych Praktyk. Autorzy tego ostatniego dokumentu słusznie starali się ubiec resort Zbigniewa Ziobry przygotowując własne propozycje. Mieli bowiem świadomość, że dzięki temu będą przynajmniej częściowo w stanie zapobiec powstaniu rozwiązań, przygotowywanych przez urzędników nie posiadających w tych kwestiach żadnych praktycznych doświadczeń.
Kodeks Dobrych Praktyk dla Rynku Franczyzy reguluje przede wszystkim stosunki między franczyzodawcami i franczyzobiorcami w taki sposób, aby byli oni wobec siebie równoprawnymi partnerami biznesowymi. Kodeks jest dokumentem dosyć obszernym i trzeba przyznać - wypełniającym przyświecające mu założenia. Trudno jednak zaprezentować czytelnikowi nawet część zawartych w nim rozwiązań. Warto natomiast przedstawić przynajmniej co znalazło się w kręgu zainteresowania twórców Kodeksu. Wprowadza on między innymi zakaz wzajemnego wprowadzania się w błąd stron umowy franczyzowej oraz zasadę poufności przekazywanych sobie nawzajem danych i informacji. Określa podstawowe zasady procesu nawiązywania współpracy franczyzowej, w tym obowiązek przedstawienia potencjalnemu franczyzobiorcy pełnej informacji o systemie franczyzowym. Kodeks wymienia podstawowe wymagania dotyczące umowy franczyzowej oraz zakres umowy, jak również reguluje sprawę ewentualnych kar.
To jedynie wybrane problemy, których rozwiązanie znaleźć można w Kodeksie Dobrych Praktyk. Jest to bowiem niezwykle obszerny dokument starający się uporządkować najważniejsze problemy. Jednak wiele z nich, wskazywanych głównie przez franczyzobiorców dokument ten nie rozwiązuje lub wprowadza jedynie zalecenia. Kodeks nie ma charakteru powszechnie obowiązującego aktu prawnego ze wszystkimi konsekwencjami tego stanu rzeczy. W samym założeniu ma on bowiem obowiązywać jedynie te sieci, które się pod nim podpisały. Liczba sygnatariuszy Kodeksu rośnie, jednak wiele największych sieci wciąż jeszcze się pod nim nie podpisało.
Czy ustawa jest potrzebna?
Warto przybliżyć czego sieci franczyzowe i jej uczestnicy mogą się spodziewać po nowym akcie prawnym.
Projekt ustawy wprowadza jasną definicję franczyzy, której dotąd nie było w polskim porządku prawnym. Pozwoli to – w razie sporu – uniknąć dowolnych interpretacji przed sądem.
Nowe przepisy zobowiązują franczyzodawcę do udostępniania franczyzobiorcy na 14 dni przed podpisaniem umowy dokumentu informacyjnego zawierającego najistotniejsze jej warunki. To zapewni większą ochronę prawną franczyzobiorcy.
Ministerstwo Sprawiedliwości proponuje także utworzenie sądu arbitrażowego, który rozpoznawałby sprawy dotyczące umowy franczyzy. Ustawa określi też zakres zakazu konkurencji, co zapewni ochronę interesów franczyzodawcy i jednocześnie nie ograniczy nadmiernie prawa franczyzobiorcy do podejmowania zatrudnienia lub prowadzenia działalności gospodarczej.
Projekt ustawy reguluje sprawę terminów wypowiedzenia. Wzięto pod uwagę interesy obu stron. Nikt nie będzie jednak związany umową mimo pojawienia się szczególnych okoliczności, które sprawiają, że prowadzenie dalszej działalności franczyzowej stałoby się bezcelowe.
Proponowane w projekcie rozwiązania uwzględniają wiele postulatów franczyzobiorców. Dotyczą na przykład kar umownych za naruszenie umowy. Sprawy te są bowiem jedną z najbardziej istotnych kwestii przesądzających o opłacalności franczyzy i równowadze stron biznesu.
Nowe przepisy zawierają też rozwiązania dotyczące weksli in blanco – powszechnego zabezpieczenia roszczeń franczyzodawcy. Doprecyzowują praktykę wystawiania takich weksli.
Założenia do ustawy zawierają także swoiste „ciekawostki”, które mogą się okazać przydatne dla stron umowy franczyzowej. Ciekawym pomysłem wydaje się stworzenie aplikacji dla umów franczyzy, która pozwalałaby na sprawdzenie, czy dana umowa nie wykracza poza dobre praktyki.
Innym pomysłem Ministerstwa Sprawiedliwości jest wprowadzenie znaku dobrej marki lub dobrych praktyk, którym posługiwałby się franczyzodawca spełniający wypracowane standardy rynkowe. Czy jednak tego typu rozwiązania znajdują się w obszarze kompetencji resortu sprawiedliwości – pozostawiam ocenie czytelników.
Tak, czy inaczej ustawa o franczyzie ma zostać uchwalona jeszcze w tej kadencji parlamentu. Czasu jest niewiele, a ostateczny kształt projektu wciąż nie jest znany. Nie ustają też obawy, że ustawa przyniesie ze sobą szkodliwy efekt „nadregulacji” wobec dobrowolnych skądinąd umów między przedsiębiorcami. Podnoszący te wątpliwości wskazują na fakt istnienia Kodeksu Dobrych Praktyk, który rozwiewa szereg wątpliwości. Natomiast zwolennicy rozwiązań ustawowych, głównie franczyzobiorcy, zauważają, że brak precyzyjnych rozwiązań prawnych powoduje, że obecnie zasady, także te zawarte w Kodeksie, są zbyt dowolnie interpretowane. Ustawa pomoże uszczegółowić zasady i zagwarantować uczestnikom sieci realną ocenę ryzyka oraz przewidywanych zysków.
Witold Nartowski
Dziennikarz
Fot:AdobeStock
