Jak Polacy zmienili swoje zwyczaje zakupowe w czasach inflacji?

Przeprowadzone badania pozwoliły odpowiedzieć między innymi na następujące pytania:

• Jak Polacy zmienili swoje zwyczaje zakupowe w czasach inflacji?
• W których miastach najwięcej mieszkańców ograniczyło wydatki na jedzenie?
• Czym kierują się Polacy podczas zakupów produktów spożywczych?
• Co jest decydujące w dużych miastach przy wyborze miejsca zakupów?
• W których miastach najwięcej mieszkańców wybiera produkty ekologiczne?
• Jakie diety wybierają najczęściej Polacy?
• W których miastach najwięcej osób korzysta lub korzystało z cateringu dietetycznego?

Najważniejsze wnioski

• Niemal 90% Polaków z powodu inflacji zmieniło zwyczaje zakupowe związane z jedzeniem.
• Ponad połowa mieszkańców polskich miast staranniej porównuje ceny produktów, 46% wybiera tańsze towary, a co czwarta osoba stara się ograniczać wydatki na jedzenie.
• Zakupy spożywcze ograniczyli przede wszystkim mieszkańcy Lublina, Szczecina oraz Łodzi.
• Podczas zakupów spożywczych duże znaczenie ma przede wszystkim cena – 78,9% respondentów wskazuje ją jako jeden z najważniejszych czynników, którymi się kierują przy wybieraniu docelowych produktów żywieniowych.
• 83,8% ankietowanych zakupy najczęściej robi w supermarketach. Konsumenci, wybierając sklep, w którym kupują artykuły spożywcze, najczęściej kierują się jego odległością od miejsca zamieszkania, promocjami oraz dostępnością szerokiego asortymentu.
• Niemal 40% respondentów trzyma się diety. Najpopularniejszymi dietami są: wegetariańska, lekkostrawna oraz bez laktozy.
• Aż 38,4% mieszkańców wybranych miast korzysta lub korzystało z cateringu dietetycznego.

 
Jak inflacja wpłynęła na nawyki żywieniowe Polaków? Ranking miast, w których najwięcej mieszkańców zdecydowało się ograniczyć ilość kupowanego jedzenia

Ankietowanych poproszono o wskazanie działań, które podjęli, w związku z rosnącymi cenami żywności. Zaledwie 10,6% z nich w obliczu wysokiej inflacji nie zmieniło swoich zwyczajów zakupowych. Ponad połowa respondentów (aż 52,2%) zaczęła starannie porównywać ceny produktów z danej kategorii. 46% Polaków wybiera tańsze produkty. Konsumenci także jeszcze chętniej niż wcześniej korzystają z programów lojalnościowych – taką deklarację złożyło 41% przebadanych.

Częste poszukiwanie okazji cenowych to jednak nie jedyna zmiana. Spadek wartość pieniądza sprawił, że 36,2% mieszkańców polskich miast zrezygnowało z jedzenia w restauracjach, 29,1% przestało zamawiać posiłki na dowóz, a zaledwie 10,3% – nie korzysta już z cateringu dietetycznego. Niemal ¼ ankietowanych – 24,4% – kupuje również mniej jedzenia niż wcześniej.

Na podstawie wyników ankiety utworzono ranking miast, w których najwięcej mieszkańców ograniczyło swoje wydatki na zakupy spożywcze.

W zestawieniu prowadzi Lublin – pośród osób, które kupują mniej jedzenia, 14,3% to właśnie mieszkańcy Lublina. Drugą pozycję uzyskał Szczecin z wynikiem 10,9%. Podium zamyka Łódź – pośród konsumentów ograniczających zakupy spożywcze 10,1% to osoby z Łodzi.

Dalsze miejsca zajęły Poznań – 9,8%, Warszawa – 9,7%, Katowice – 9,6% oraz Bydgoszcz – 9,5%.

Najrzadziej zakupy spożywcze ograniczyli mieszkańcy Gdańska – 9,3%, Krakowa – 8,9% i Wrocławia – 7,9%.

Podobny udział procentowy mieszkańców poszczególnych miast w grupie osób, które zaczęły ograniczać zakupy, wskazuje na to, że inflacja dotyka Polaków bez względu na miejsce zamieszkania. Od średniej mocno odbiegają tylko dwa miasta – pierwszy w zestawieniu Lublin oraz ostatni Wrocław: w Lublinie zakupy ograniczyło niemal dwa razy tyle osób, co we Wrocławiu.

Dane GUS od kilkunastu miesięcy wskazują na duży wzrost inflacji – w grudniu 2022 wskaźnik inflacji rok do roku sięgnął aż 16,6% (co oznacza, że Polacy w grudniu 2022 zapłacili za te same towary, co w grudniu 2021 o 16,6% więcej) i wzrósł o 0,2% w stosunku do listopada. Wyniki badań Maczfit potwierdzają, że spadek siły nabywczej pieniądza nie tylko zmusza wielu Polaków do rezygnacji z przyjemności, które można uznać za nie niezbędne (jak wyjście do restauracji – z którego zrezygnowało 36,2%), ale także do oszczędzania przy tak podstawowych rzeczach, jak zakupy spożywcze. Z jednej strony może to sprzyjać wzrostowi świadomości konsumentów w kwestiach nabywczych oraz zapobiegać zjawisku marnowania jedzenia – według badań w Polsce rocznie marnuje się pięć ton żywności (z czego 60% wyrzucane jest bezpośrednio przez konsumentów). Z drugiej wskazuje na niepokojące zjawisko pogarszania jakości życia Polaków.

Warto podkreślić także, że wpływ inflacji odczuwają niemal wszyscy mieszkańcy miast. Na skutek wzrostu cen blisko 90% Polaków zmieniło swoje zwyczaje, związane z zakupem żywności/posiłków. Tylko w przypadku 10,6% respondentów inflacja nie przełożyła się na zmianę zwyczajów żywieniowych.

Na co Polacy zwracają największą uwagę podczas robienia zakupów spożywczych?

Podczas zakupów spożywczych Polacy zwracają uwagę przede wszystkim na cenę towarów – aż 78,9% osób wskazało ją jako jeden z najważniejszych czynników, decydujących o zakupie. Wyniki rozmaitych badań, dotyczących zwyczajów zakupowych Polaków, od dawna pokazują, że cena jest elementem istotnym dla naszych rodaków. W epoce inflacji obserwujemy jednak wzrost odsetka osób twierdzących, że to właśnie na nią zwracają największą uwagę.

Na drugim miejscu znalazł się skład. Ten jest szczególnie istotny dla 78,1% ankietowanych. Trzecia rzecz, na którą polscy konsumenci zwracają największą uwagę, kupując artykuły spożywcze, to termin ich przydatności – 69,1%.

Jako najmniej ważne respondenci wskazywali opakowanie (12%), kraj producenta (21%) oraz pochodzenie produktów (24,7%).

Uczestników badania zapytano także, czy czytają etykiety kupowanych produktów – 70% odpowiedziało na to pytanie twierdząco, a 25,7% stwierdziło, że czyta etykiety czasami.

Udzielone odpowiedzi wskazują na to, że

• Cena jest w przeważającej liczbie przypadków najważniejszym kryterium, wpływającym na zakup – wskazywanym jako szczególnie istotne przez 78,9% Polaków. Zaledwie dla 21,1% mieszkańców miast cena nie ma największego znaczenia.
• 78,1% Polaków przynajmniej do pewnego stopnia zwraca uwagę na to, co je – przy zakupach spożywczych chętnie kierują się składem produktów. Co jednak interesujące, jedynie 70% respondentów zazwyczaj czyta etykiety – mniej o 8,1% punktów procentowych niż tych, którzy kierują się przy zakupach składem
• Użytkownicy cateringu dietetycznego są bardziej świadomymi konsumentami – w tej grupie aż 82% czyta etykiety produktów. Częściej niż inni zwracają również uwagę na jakość i skład produktów.
• Warto zauważyć, że tylko 45% respondentów jako istotny wskazuje smak artykułów – może to oznaczać, że wielu Polaków jest skłonnych wybrać produkt, który lubią mniej, jeżeli ten będzie tańszy albo gdy posiada lepszy skład
• 37,4% respondentów kieruje się przy zakupach spożywczych także marką – oznacza to, że popularna marka przez ponad 1/3 Polaków jest zwykle kojarzona z wyższą jakością lub lepszym smakiem
• Stosunkowo niewielu mieszkańców miast zwraca dużą uwagę na opakowanie, kraj producenta oraz pochodzenie produktów. Może to wskazywać na fakt, że w czasach inflacji konsumenci mniej są zainteresowani wyborem produktów ekologicznych (np. w mniej szkodliwych dla środowiska opakowaniach) i zrównoważonym rozwojem
• Respondenci najmłodsi częściej zwracają uwagę na cenę – co może być związane z początkiem drogi zawodowej i niższym statusem materialnym.

Gdzie Polacy najczęściej robią zakupy i czym się kierują przy wyborze miejsca docelowego?

Zakupy spożywcze ankietowani robią zazwyczaj w supermarketach – tak postępuje 83,8%. Znacznie mniej popularne są warzywniaki – 7,8%, sklepy osiedlowe – 5,8% oraz zakupy online – 2,6%.

Jeżeli chodzi o to, czym kierują się respondenci przy wyborze konkretnego miejsca, to są to przede wszystkim odległość od miejsca zamieszkania – 31%, duży wybór produktów – 28,3% oraz promocje i ceny – 19,9%.

Zaledwie 18,5% przy wyborze miejsca zakupów zwraca uwagę na jakość produktów. Świadczy to o tym, że dla większości respondentów istotniejsza od jakościowej oferty jest wygoda zakupów oraz możliwość kupna towarów w niższej cenie. Polaków nie zniechęcają także kolejki czy brak programów lojalnościowych.

Popularność supermarketów wynika więc po części z tego, że respondenci to mieszkańcy dużych miast – gdzie zazwyczaj odległość do takich nie jest duża. Co więcej oferują one większy wybór produktów niż niewielkie sklepy, zapewniają regularne promocje na wybrane towary, a ceny często są znacznie niższe niż w osiedlowych punktach.
 
Jak Polacy planują zakupy spożywcze?

Wyniki zespołu analitycznego Maczfit wskazują na to, że inflacja odbija się na portfelach Polaków i zmusza do szukania oszczędności także w zakresie nawyków żywieniowych. Jednym z najpopularniejszych sposobów na ograniczanie zbędnych wydatków podczas zakupów spożywczych, jest tworzenie list i kupowanie wyłącznie produktów, które zostały na te wpisane. Respondentów zapytano więc o to, czy planują zakupy spożywcze.

• 42,3% stara się tworzyć listy potrzebnych produktów, ale nie zawsze się ich trzymają
• 31% ankietowanych tworzy takie listy i stara się ich trzymać
• 17,2% nawet jeżeli sporządzi spis niezbędnych zakupów, i tak zwykle kupuje coś poza nią
• 9,5% nie planuje zakupów.

Zdecydowana większość respondentów przynajmniej stara się przygotować do zakupów tak, aby ograniczyć niepotrzebne wydatki. List zakupowych jednak trzyma się mniej niż 1/3 Polaków – co może wskazywać na duży wpływ zakupów impulsywnych na sumę, jaka ostatecznie znajduje się na paragonie.

Spontaniczność zakupów zależy po części od płci: kobiety częściej od mężczyzn przygotowują się do zakupów (odsetek osób, które tego nie robią, w grupie kobiet to 7,8%, a w grupie mężczyzn – 13%). Odsetek osób, które kupują produkty spoza listy, rośnie także z wiekiem – co może być związane z ustabilizowaniem statusu materialnego, pozwalającego na częstsze uleganie „zachciankom”. Okazuje się także, że osoby korzystające z cateringu dietetycznego są bardziej zorganizowane od tych, które gotują same lub stołują się na mieście: tylko 5,21% z nich deklaruje, że nie przygotowuje się do zakupów.

W toku badań zweryfikowano także to, z jakiej półki cenowej artykuły spożywcze Polacy wybierają najchętniej. Aż 73,3% respondentów najczęściej kupuje produkty spożywcze ze średniej półki cenowej. Wskazuje to na to, że większość Polaków poszukuje kompromisu pomiędzy jakością i upodobaniami, a ceną.

15,7% decyduje się na najtańsze produkty spożywcze. Pokazuje to, że wciąż duży odsetek Polaków musi ograniczać wydatki na żywność, często kupując towary niskiej jakości, co również może odbijać się na zdrowiu.

8% nie zwraca uwagi na cenę produktów spożywczych, a 3% wybiera te z droższej półki cenowej – w sumie 11% respondentów może więc nie przejmować się pieniędzmi podczas zakupów (jest to zbieżne z odpowiedziami na pytanie o zmianę zwyczajów z powodu inflacji – około 10,6% respondentów nie odczuło jej wpływu na tyle, by wpłynęła na ich postępowanie podczas zakupów).

Warto zauważyć, że liczba osób zmuszonych do wyboru najtańszych produktów spożywczych jest wyższa od tej konsumentów, którzy nie liczą się z ceną.

Jak liczna grupa i w których miastach najwięcej mieszkańców wybiera produkty ekologiczne?

75,7% respondentów wybiera produkty ekologiczne od czasu do czasu, 8,8% kupuje regularnie na co dzień, a 15,5% w ogóle nie zwraca uwagi na ten aspekt.

Najczęściej po ekologiczną żywność sięgają mieszkańcy Poznania – aż 15,6% z nich deklaruje, że zawsze kupuje właśnie produkty ekologiczne. Na drugim miejscu w tym zestawieniu znalazł się Wrocław – 10,2%, a na trzecim Łódź – 9,9%.

Kolejne pozycje zajmują Bydgoszcz – 9,7%, Kraków – 8,6%, Warszawa – 8,4% i Gdańsk – 8%.

Najrzadziej żywność ekologiczną wybierają osoby z Katowic – 6,6%, Lublina – 6% i Szczecina – 2,2%.

Duży odsetek osób, które wybierają produkty ekologiczne od czasu do czasu może wskazywać na to, że konsumenci cenią ich jakość i mają świadomość, że kupowanie takich towarów jest działaniem sprzyjającym środowisku. Zwykle sięgają jednak po inne produkty – prawdopodobnie ze względu na cenę, która (jak wynika z badań) jest dla wielu osób decydująca.

Ponadto osoby korzystające z cateringu dietetycznego to grupa najbardziej eko, która kilkukrotnie częściej od pozostałych wybiera produkty ekologiczne - 16,7%. Osoby, które noszą się zamiarem skorzystania z diety pudełkowej - 3,73%, a Ci którzy z niej nie korzystają - 3,9%.

Jak liczna grupa osób w Polsce i w których miastach najwięcej mieszkańców posiada alergie pokarmowe?

Stosunkowo duża grupa Polaków, docelowo prawie co piąty ankietowany – 18,5% – deklaruje, że cierpi na alergie pokarmowe. 9,8% nie potrafi powiedzieć, czy ma tego typu alergię, a 71,7% ich nie posiada.

Jeszcze przed kilku laty w badaniach deklarowano, że na alergie cierpi około 4% dorosłych Polaków i 6 – 8% dzieci. Takie dane mogą świadczyć zarówno o zwiększaniu się liczby osób cierpiących na alergie, jak i większej świadomości w tym zakresie – dzięki czemu obecnie więcej osób jest w stanie stwierdzić, że za pogorszenie ich samopoczucia odpowiadają konkretne produkty spożywcze.

Na alergie pokarmowe najczęściej cierpią mieszkańcy Wrocławia – aż 23,5%. Na drugim miejscu znajduje się Łódź – 22,5%, a na trzecim Poznań – 21,9%. Niewiele mniejszy odsetek osób borykających się z alergiami odnotowano wśród mieszkańców Krakowa – 21,6% oraz Szczecina – 20%.

W Warszawie alergie pokarmowe ma 17,5% mieszkańców, a w Lublinie 16,4%. Trzy ostatnie miejsca pod tym względem to Katowice – 15,1%, Bydgoszcz – 14,5% i Gdańsk – 12,5%. W Gdańsku na alergie cierpi prawie o połowę mniej osób niż we Wrocławiu.

Istnieje korelacja pomiędzy posiadaniem alergii, a wybieraniem ekologicznych produktów. Osoby, które cierpią na tego typu problemy zdrowotne, chętniej sięgają po ekożywność.

Jakie rodzaje diet są najpopularniejsze w największych miastach Polski?

Prawie 1/3 mieszkańców największych polskich miast – 32,7% - nie stosuje żadnej specjalnej diety. Niewiele mniejsza liczba respondentów – 27,8% - zaznacza, że zamiast trzymać się konkretnej diety, stara się zdrowo odżywiać. Blisko 40% Polaków z dużych miast trzyma się jednak konkretnej diety. Pośród tych najpopularniejsze są:

• Dieta wegetariańska – 8,3%
• Lekkostrawna – 7,2%
• Bez laktozy – 5,3%.

W przypadku diet można zaobserwować korelację pomiędzy odżywianiem, a płcią. Prawie dwa razy więcej mężczyzn w stosunku do kobiet nie zwraca uwagi na to co spożywa (2,8% w stosunku do 5,5%). Dwukrotnie więcej kobiet stosuje dietę wegetariańską (10,1% kobiet wobec 4,5% mężczyzn). Mężczyźni za to chętniej wybierają dietę wysokobiałkową (2,7% kobiet i 7,9% mężczyzn). Może to być związane z tym, że jest to sposób odżywiania popularny wśród sportowców oraz kulturystów, a w tej grupie dominują mężczyźni. Panowie też częściej unikają glutenu (1,8% kobiet, a 4,2% mężczyzn).

Sumując udział osób, które przestrzegają diety i tych, którzy starają się odżywiać zdrowo okazuje się, że 67,3% Polaków zwraca uwagę na to, co je i próbuje komponować dietę w odpowiedni sposób – czy to ze względów zdrowotnych, czy z chęci utrzymania prawidłowej sylwetki.

Jak liczna grupa i w których miastach najwięcej mieszkańców korzysta z cateringu dietetycznego?

Wyniki badania potwierdzają duże zainteresowanie cateringiem dietetycznym u mieszkańców dużych miast – ponad Połowa respondentów (51,8%) korzystała z niego, korzysta lub planuje skorzystać w przyszłości. Na pytanie dotyczące korzystania z gotowych cateringów dietetycznych ankietowani odpowiedzi w następującym podziale:

• Aż 38,4% korzysta lub korzystało z cateringu dietetycznego
• 13,4% nie robiło tego, ale nosi się z takim zamiarem
• 48,2% nie korzysta i nie planuje korzystać z diety pudełkowej.

Ponadto wykazało duże różnice w zależności od miejsca zamieszkania. W Warszawie aż 46,2% mieszkańców korzystało/korzysta z cateringu. Niewiele mniejszą liczbę deklaracji złożyli mieszkańcy Poznania – 44,8% i Gdańska – 43,2%.

Poza podium znalazły się Kraków – 37,9%, Wrocław – 37,8% i Bydgoszcz – 33,9%. Najrzadziej z tej formy odżywiania korzystają osoby z Łodzi – 32,5%, Lublina – 31,3%, Szczecina – 31,1% oraz Katowic – 25,5%.

Catering dietetyczny jest szczególnie popularny w największych miastach – Warszawa, Gdańsk, Poznań, Kraków i Wrocław znajdują się na liście sześciu miast z największą liczbą ludności. Pośród miast, których mieszkańców zaproszono do udziału w badaniu, najmniejszym są Katowice – różnica między nimi a Warszawą w rankingu miejsc, w których najpopularniejszy jest catering dietetyczny, wynosi aż 20,7 punktów procentowych.

Podsumowanie

Przeprowadzone badania pozwoliły na bliższe poznanie zwyczajów zakupowych Polaków w obszarze artykułów spożywczych oraz zweryfikowanie, w jaki sposób odbija się na nich inflacja. Okazuje się, że z jednej strony Polacy są coraz bardziej świadomi i starają się zwracać uwagę na to, co jedzą. Spora część respondentów albo przestrzega diety, albo próbuje jeść zdrowo, podczas zakupów zwraca uwagę na skład, zwykle czyta etykiety produktów i stosunkowo chętnie sięga po żywność ekologiczną. Z drugiej strony jednak – na drodze do właściwego odżywiania w dużej mierze stoją koszty. Choć jakość jest dla Polaków ważna, to największą uwagę przywiązują do ceny i zazwyczaj sięgają po produkty ze średniej półki cenowej. Co więcej inflacja znacznie wpływa na zwyczaje zakupowe. W dobie dzisiejszych czasów Polacy częściej porównują ceny, coraz mocniej ograniczają wydatki, rezygnując m.in. z jedzenia na mieście, czy zamówień do domu. Stosunkowo niewielka część osób zrezygnowała z cateringu dietetycznego, który w czasach obecnej inflacji może stanowić tańszą alternatywę dla jedzenia w drogich restauracjach lub sporadycznych zamówień na dowóz.

Metodologia

Badanie ankietowe na zlecenie Maczfit zostało przeprowadzone metodą CAWI (computer assisted web interview), pośród osób mieszkających w 10 największych polskich miastach. W ankiecie wzięło udział 1000 respondentów. Badania odbyły się w terminie 16.12.2022 r. - 13.01.2023 r. W ramach ankiety respondenci udzielili odpowiedzi na następujące pytania:

• Czy i jak inflacja wpłynęła na Twoje decyzje związane z zakupami spożywczymi?
• Na co głównie zwracasz uwagę podczas zakupów spożywczych? 
• Gdzie najczęściej robisz zakupy spożywcze?
• Czym kierujesz się wybierając miejsce zakupów? 
• Czy planujesz zakupy spożywcze? Wybierz pasujące do Ciebie stwierdzenie
• Jaką dietę stosujesz na co dzień?
• Czy masz alergie pokarmowe?
• Czy czytasz etykiety produktów? 
• Czy wybierasz produkty ekologiczne? 
• Czy kiedykolwiek korzystałeś z cateringu dietetycznego?
  

Badanie zostało przeprowadzone w Warszawie, Gdańsku, Krakowie, Lublinie, Szczecinie, Łodzi, Poznaniu, Katowicach Bydgoszczy oraz we Wrocławiu.



Źródło: Maczfit
Fot: AdobeStock